در طرح مطالعاتی دامنه شمالی الوند که توسط دانشگاه بوعلی‌سینا انجام شد ۱۹ پردیس گردشگری ارائه و به تصویب رسید که یکی از این پردیس‌ها ژئو سایت خورزنه بود.
به گزارش ایسنا، در ادامه‌ی طرح دامنه شمالی الوند با توجه به اهمیت جایگاه خورزنه موضوع تهیه طرح تفصیلی این ژئوسایت در دستور کار قرار گرفت. پس از انجام مطالعات، چند بعد گردشگری در این منطقه شناسایی شد که شامل زمین گردشگری، گردشگری طبیعت و گردشگری ورزشی بود.
مدیر پروژه تبدیل خورزنه به سایت موزه تاریخ طبیعت و ورزش، در معرفی این منطقه به خبرنگار ایسنا گفت: طبق اطلاعات نقشه زمین شناسی منطقه همدان، شکل‌گیری تپه خورزنه در دوران سنوروئیک و زیر دوره نئوژن و پالئوژن در حدود ۲۳ تا ۳۶ میلیون سال پیش بوده و وجود فسیل‌های دو کفه‌ای در این تپه نشانه‌ی قرارگیری این تپه در آب‌های کم عمق است.
دکتر صاحب محمدیان‌منصور شرح داد: طبق گفته پرویز اذکایی در فرهنگ مردم همدان خورزِنه “xorzene” سمتی که خورشید از آن برآید، نام کوهی در مشرق همدان است. همچنین “کــوه خورزنــه”(پهنــة برآمــدن خورشــید/ کوهــی کــه خورشــید از آن ســر می‌زنــد)، از نـگاه زبانشناسـی یــا گویش کــردی، همــان “پهنـه برآمــدن خورشــید” اســت.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی‌سینا، در مجاورت کوه خورزنه تپه شاه‌طهماسب(اله‌وردی‌خان) قرار دارد که به عنوان آثار تاریخی در میراث فرهنگی به ثبت رسیده است و آثار کندوکاو، یافته‌های باستان‌شناختی مانند سفال‌هایی از نیمه‌ی دوم هزاره‌ی اول قبل از میلاد(۲۵۰۰ ق. م) گویای کاربری و پیشینه‌ی آن‌جاست. براساس شواهد مذکور، قدمت استفاده از این مکان به پیش از دوره اشکانی باز می‌گردد.
وی مطرح کرد: از منظر کاربری تاریخی چهار کاربرد می توان برای این تپه برشمرد. معدن تاریخی، مخفیگاه، نیایشگاه و سکونتگاه. ابوالحسن‌علی‌بن‌حسین‌مسعودی‌بغدادی مورخ قرن چهارم در کتاب مروج‌الذهب در این باره عنوان می کند «اسکندر پسر فیلیپس هنگام بازگشت از شهرهای خراسان، پس از مراجعت از هند و چین شیرسنگی را از سنگ‌های خورزنه ساخته است و آن شیر را برای شهر و باروی آن طلسمی ساخت.»
محمدیان‌منصور افزود: همچنین یاقوت حموی(۶۲۶ ه. ق) درباره خورزنه آورده است که «شیرویه پسر شهردار همدانی گوید سلیمان‌بن‌داود(ع) از جایگاه همدان گذر می‌کرد، گفت: چگونه است این جایگاه که با این بستر بزرگ آبی و فراخی پهنه‌اش، شهری در آن نساخته‌اند! گفتند: ای پیغمبر خدا هیچ کس در آن پایدار نمی‌ماند زیرا که سرما سخت در آن فرو می‌آید و به بلندی نیزه برف می‌ریزد. پس وی به صخرجنی(دیوی که انگشتر سلیمان را دزدید) گفت: آیا شگرد و چاره‌ای هست؟ گفت آری. پس آنگاه وی، دَدی تراشیده از سنگ برآورد و آن را به سبب سرما طلسمی ساخت و بنهاد و شهر را بنا کرد. دَد همان شیر است که از سنگ خورزنه تراشیده شده است و “خورزن” کوهکی است بر دروازه‌ی همدان، که فراروی دم شیر قرار گرفته است.»
وی تصریح کرد: به عقیده اذکایی، شیرسنگی همدان از ساخته‌های یونانیان است که به احتمال قریب به یقین به دستور اسکندر مقدونی هنگام بازگشت وی از اکباتان به بابل(در یادبود سردار بزرگش هفاییستون) (۳۲۴ ق.م) از خرسنگ‌های کوه خورزنه نزدیک همدان تراشیده شده و بر دروازه‌ی خراسان آن شهر به مثابه یادبودی نصب شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا، توضیح داد: در باب مخفیگاه بودن این مکان، علی‌خان‌ظهیرالدوله ملقب به صفاعلی(۱۲۴۳-۱۳۰۳ ه. ش) سیاستمدار ایرانی که در دوران مظفرالدین شاه به حکومت همدان (۱۲۸۵/۳/۱۸ تا ۱۲۸۵/۱۰/۱۸) منصوب شد، در خاطرات خود درباره خورزنه چنین نوشته است؛ «کوه خورزنه طرف مشرق شهر همدان است به مسافت تقریبا سه ربع فرسخ چندان کوه بزرگی نیست. گویا آن وقت که اهالی اکباتان طوایف و کوه‌نشین بوده است مثلا هزار سال قبل از میلاد در این کوه مأمن‌های سخت داشته‌اند که بعدها محض آنکه اشرار یا دزدها منزل نکنند شکسته و مسدود کرده‌اند.»
محمدیان‌منصور در ادامه اظهار کرد: درباره نیایشگاه بودن این مکان یاقوت حموی می‌گوید «و همین جاء “خورزنه” پیوسته نیازگاهی برای سلیمان(ع) بوده است.»
وی مطرح کرد: بررسی زاویه قرارگیری غار خورزن و غار هفت سورگله نسبت به جهت شمال جغرافیایی نشان می‌دهد که این زاویه در حدود ۱۵۰ درجه است که این زاویه شباهت بسیار زیادی با زاویه خانه‌های قدیمی همدان که رو به جنوب با محدوده چرخش ۹ تا ۳۳ به سمت شرق است دارد. همچنین زاویه قرارگیری غار نسبت به سطح افق نیز در حدود ۳۵ درجه است که یک جهت‌گیری کاملا اقلیمی در راستای استفاده حداکثری از نور خورشید است. این دلایل نشان می‌دهد که این غارها در تابستان بسیار خنک و در زمستان نیز قابل سکونت خواهد بود بنابراین می‌تواند جزو سکونت‌گاه‌های کهن باشد.
محمدیان‌منصور شرح داد: کوه خورزنه به دلیل وجود عناصر زیر دارای جایگاه فرهنگی خاصی شده است. اولین نکته موقعیت جغرافیایی آن نسبت به شهر و طلوع خورشید است که باعث شکل‌گیری باورهایی در خصوص آیین مهرپرستی در این منطقه شده است، مورد دوم وجود غارهای دستکند است که مردم این غارها را متصل به بازار همدان می‌دانند و از وجود گنج‌های عظیم در دل آن سخن می‌گویند.
عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی‌سینا اضافه کرد: نکته بعدی حکاکی و برآمدگی‌هایی به صورت دایره(خورشید واره) است که این خورشید واره‌ها در قطرهای مختلف از ده سانتی متر تا یک و نیم متر، هم در داخل غارها و هم در سطح سنگ‌ها در نقاط مختلف کوه دیده می‌شود، علاوه بر این صخره‌های خاص با حالت‌های ایستاده(صخره‌های دو خواهران) از دیگر نکات مورد توجه این منطقه است. همچنین بقایای یک بنای مدفون در خاک که مردم این مکان را هسته اولیه شکل‌گیری همدان می‌دانند از نکات مهم دیگر این منطقه محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه زنده‌یاد محمود اجل در یادداشت‌های خود درباره این منطقه می‌نویسد «اولین کلاس آموزش کوهنوردی همدان از سال۱۲۹۰ تا ۱۳۰۴ در بلندی‌های این کوه انجام شده است»، گفت: بنابراین وجود صخره‌هایی خاص در ارتفاعات بالای تپه خورزنه محل مناسبی برای صخره نوردان است.
به گفته محمدیان‌منصور سیستم درجه‌بندی یوسیمیتی درجه سختی مسیرهای صعود سنگ‌نوردی است. در این سیستم کلاس پنج از ۵.۸ تا ۵.۱۵ دارای درجه سختی است. موقعیت مسیرهای صخره نوردی خورزنه و درجه سختی آنها در کتابFace of Iran نوشته نسرین نیک بخش، جرالد کروگ، کریستینا هوپز و کریستینا فرایدریش در آلمان به چاپ رسیده است. این درجه بندی از ۵.۸ (مسیر رویا) تا c ۵.۱۳ (مسیر دو پی یر) در خورزنه وجود دارد و به همین دلیل خورزنه را مدرسه صخره نوردی نام نهاده‌اند.
وی در ادامه با اشاره به اینکه کوه خورزنه دارای پوشش گیاهی و تنوع جانوری است، گفت: به دلیل قرار نگرفتن این محدوده در چهار حوزه تحت حفاظت محیط زیست متأسفانه تاکنون مطالعاتی در راستای شناخت انواع پوشش گیاهی صورت نگرفته است اما جانوران گوناگونی از جمله خرگوش، خفاش، شغال، جوجه تیغی(تشی)، روباه و پرندگانی همچون صعوه ابرو سفید، کمرکولی بزرگ، کبک و کلاغ مشاهده شده است که ساکنان قدیمی روستای تفریجان وجود حیواناتی همچون آهو و گراز در گذشته را نیز بیان کرده‌اند.
محمدیان‌منصور عنوان کرد: پس از پایان مطالعات تفصیلی در تمامی ابعاد موجود در کوه خورزنه، شناخت جاذبه‌ها و شاخص‌های مهم و موجود از طریق تدوین ماتریس سوات SWOT و تحلیل QSPM به راهبردهایی برای استفاده از جاذبه‌های موجود و تقویت آنها در بعد گردشگری دست یافته شد که با اتخاذ رویکرد توسعه‌ای-حفاظتی، محلی در دامنه کوه خورزنه با ویژگی‌هایی از جمله نداشتن آلودگی بصری، رعایت اصول اقلیمی و نزدیکی به جاذبه‌های روی تپه ایجاد نکند در محل یکی از معادن متروک در نظر گرفته شد.
وی افزود: سایت بارگذاری شامل عملکردهایی همچون گالری، رستوران، کلاس آموزش سنگ‌تراشی، درمانگاه، سالن همایش، فروشگاه صنایع دستی، درمانگاه، نمازخانه، استراحتگاه، محل جمع‌آوری زباله، سایت سنگ‌نوردی آموزشی و محل همایش روباز در نظر گرفته شده است.
به گفته محمدیان‌منصور در راستای رویکرد مورد استفاده در این مطالعات، عرصه و حریم تاریخی برای کوه خورزنه پیشنهاد شده که لازم است تعیین دقیق عرصه و حریم توسط کارشناسان متخصص در این حوزه در اولویت برنامه‌های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی‌سینا اضافه کرد: بنابراین این منطقه از نظر اساطیری و تاریخی ویژگی‌های منحصربفردی دارد که باید برای حفاظت آن تلاش کرد و در همین راستا ثبت ملی آن در دستور کار قرار گرفت و خوشبخانه انجام شد، علاوه بر این گام بعد حضور سرمایه‌گذار در منطقه است تا بتوان خورزنه را به عنوان یک منطقه گردشگری کم نظیر مطرح کرد.
منبع:
مطالب مرتبط:
