وقتی حرف از قدیمی ترین محوطه های تاریخی در میان باشد، احتمالا اولین جایی که به ذهنتان می رسد اهرام جیزه، قدیمی ترین و بزرگترین هرم از مجموعه سه گانه اهرام مصر یا محوطه سنگی استون هنج در انگلیس است. اما شاید برایتان جالب باشد که این محوطه های معروف باستان شناختی در مقایسه با تاریخ بلند بشریت قدمت چندانی ندارند.
به نقل از مطلب جدیدی که در پایگاه اطلاع رسانی لایو ساینس منتشر شد، اجداد ما از ۶ میلیون سال پیش در زمین زندگی می کردند و هنوز محققان و باستان شناسان درباره آنکه قدیمی ترین محوطه تاریخی که میزبان این انسانهای اولیه بوده کدام است، با هم اختلاف نظر دارند. همانطور که یوناتان ساله (Yonatan Sahle) استاد ارشد رشته باستان شناسی در دانشگاه کیپ تاون آفریقای جنوبی می گوید، این پرسش که قدیمی ترین محوطه باستان شناسی تاریخ کجاست موضوعی است که در بین جامعه باستان شناسی جهان دو دستگی ایجاد کرده است.
ده ها متخصص حوزه باستان شناسی پیشاتاریخی و انسان شناسی در گفت وگو با لایو ساینس از نظریات خود در این باره گفتند. اولین محوطه باستانی که گفته می شود شایسته عنوان قدیمی ترین محوطه تاریخی جهان است، لومکوی ۳ (Lomekwi 3) نام دارد که در یک تپه واقع در غرب دریاچه تورکانا در کنیا قرار داشته و استخوان های انسان هومینین و ابزارهای سنگی در آن یافت شده است. محققان در مطالعه ای که در سال ۲۰۱۵ در مجله Nature منتشر شد، گزارش دادند با تعیین قدمت رسوباتی که این ابزار در آنها کشف شده اند، قدمت این محوطه تاریخی حدود ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار سال تخمین زده می شود. براساس تحقیقات مربوطه، این ابزار احتمالا توسط انسان ریخت جنوبی عفاری (Australopithecus afarensis) ساخته شده اند، یک نوع هومینین که آن دوران جمعیت آن در این منطقه رشد کرد.
محوطه تاریخی مذکور در یک منطقه جنگلی روی تپه ای کوچک در نزدیکی دریاچه تورکانا قرار دارد. به گفته محققان، انسان ریخت جنوبی عفاری به احتمال زیاد از این ابزارهای سنگی برای شکستن میوه هایی که پوست سخت داشتند، استفاده میکرده است.
جیسون لوییس (Jason Lewis) معاون موسسه ترکانا و از مولفان این پژوهش در ایمیلی تاکید کرد: لومکوی ۳ قدیمی ترین محوطه باستان شناختی جهان است.
جرمی دی سیلوا (Jeremy DeSilva) استادیار رشته انسان شناسی در کالج دارتموث آمریکا با تایید این ادعا اذعان کرد همه دانشمندان و محققان در این باره اتفاق نظر ندارند و گفت: لومکوی یک منطقه مورد مناقشه است و برخی از همکارانمان در مورد قدمت ابزار پیدا شده در این محوطه قانع نشده اند.
دیوید براون (David Braun) استاد انسان شناسی دانشگاه جورج واشنگتن در همین راستا در گفت وگو با لایو ساینس گفت: چند مقاله جدید منتشر شد که وضعیت دست سازه های تاریخی یافت شده در منطقه لومکوی ۳ را زیرسوال می برد با این استدلال که این دست سازه ها در شرایطی کشف نشده اند که بتوان در مورد قدمت آنها مطمئن بود. به عبارت دیگر قدمت این مصنوعات ممکن است با قدمت رسوباتی که در آن کشف شده اند، یکی نباشد.
ساله یکی از این باستان شناسان مردد است. وی می گوید: برای بسیاری از ما، از جمله خودم، شواهد بی چون و چرای قدیمی ترین محوطه باستان شناختی جهان از ابزارهای سنگی کشف شده در محوطه ی تاریخی گونا (Gona) در کشور اتیوپی می آید که ۲ میلیون و ۶۰۰ سال قدمت دارند.
به گفته این استاد باستان شناسی، تاریخ های بدست آمده درباره محوطه لومکوی ۳ بحث برانگیز است و وی تردید دارد دست سازه های تاریخی یافت شده در این محوطه واقعا ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار سال قدمت داشته باشند. همچنین پژوهش ها درباره محوطه لومکوی ۳ نسبتا تازه هستند درحالیکه تحقیقات مربوط به محوطه گونا طی چند دهه منتشر شده و از سد بررسی ها و موشکافی های دقیق علمی و دانشگاهی عبور کرده اند.
ابزار سنگی کشف شده در محوطه تاریخی گونا احتمالا به دست گونه استرالوپیتکوس گارهی (Australopithecus garhi) ساخته شده اند، یکی از اجداد انسان که حدود ۲ میلیون و پانصد سال پیش در شرق آفریقا زندگی می کرد. فسیل های این گونه در نزدیکی ابزارهای سنگی پیدا شدند. همچنین به استناد آنچه در سایت پروژه خاستگاه انسانی اسمیتسونین آمد، این گونه یکی از اولین اجداد انسانی بودند که ابزارهای سنگی پیچیده ساختند.
تیم وایت (Tim White) از مدیران مرکز تحقیقات تکامل انسان در دانشگاه کالیفرنیا در این باره می گوید: ادعاهایی که درباره محوطه لومکوی وجود دارد به هنگام اعلام به اندازه کافی تشریح نشدند و با وجود انتقادات به جایی که به مطالعه منتشر شده در مجله Nature وارد شد، تاکنون هیچ شواهد جدیدی در این باره ارائه نشده است.
بنابراین وایت هم تایید می کند محوطه باستانی گونای اتیوپی شواهد بی چون وچرایی دارد که ثابت می کند قدیمی ترین محوطه تاریخی جهان است.
با وجود این برخی محققان از این ایده که لومکوی در مقایسه با گونا قدمت بیشتری دارد، دفاع می کنند. ریک پاتس (Rick Potts) مدیر برنامه خاستگاه انسان اسمیتسونین یکی از این محققان است. وی می گوید: براساس شواهد متقن موجود از برخورد سنگ به سنگ، لومکوی ۳ قدیمی ترین محوطه تاریخی جهان است که اجداد انسانها در آن مصنوعات سنگی ساخته اند.
به گفته وی، دست سازه های سنگی کشف شده در لومکوی ۳ با آنها که در گونا یافت شده اند، تفاوت دارند. این سنگ ها زمخت تر هستند و ممکن است اصلا به عنوان ابزار مورد استفاده قرار نگرفته باشند. روی مصنوعات سنگی یافت شده در لومکوی ۳، جای عجیب ضربه دیده می شود، از جمله فرورفتگی های بزرگ و عمیق که احتمالا حاصل به هم خوردن سنگ ها هستند. پاتس می گوید مردمان لومکوی ۳ ابزارهای سنگی درست نمی کردند و فقط سنگ ها را به دلایل نامعلوم به هم می کوبیدند. اگرچه مصنوعات سنگی لومکوی به عنوان ابزار مورد استفاده قرار نمی گرفتند اما همچنان دست سازه انسانی در نظر گرفته می شوند.
فارغ از آنکه کدام یک از این دو محوطه تاریخی قدیمی ترین منطقه باستان شناختی در جهان است، به جرات میتوان گفت اهرام جیزه که حدود چهار هزار و پانصد سال قدمت دارند و سنگهای استون هنج با پنج هزار سال قدمت در مقایسه با هردوی آنها نسبتا نوپا هستند.
مطالب مرتبط:
