«عاروس کله» یک عروسک پارچه ای چوبی است که ساخت آن در بین مردم روستای سیاه رودبار مرسوم است. این عروسک بنا به شرایط با چند حالت مختلف ساخته می شود که در شب عروسی دارای روبند بوده و بعد از عروسی و قبل از بچه دار شدن، دارای تک بند (دستمالی برای بستن جلوی دهان) و بعد از بچه دار شدن هم شکل آن تغییر کرده و به پشت مادر، کودکی بسته می شود که به آن ماروچه می گویند. این عروسک با توجه به داشتن اصالت بومی -محلی داستان و قدمت آن در منطقه و استفاده از مواد اولیه بومی برای ساخت آن، با ارزش غنی فرهنگی ثبت ملی شده است.
روستای سیاه رودبار از توابع شهرستان علی آبادکتول و در ۲۲ کیلومتری جنوب شرقی این شهرستان در بخش مرکزی دهستان زرین گل در ارتفاعات شرقی البرز قرار دارد. مردم روستای سیاه رودبار از قوم تات و قزلباش بوده و به لحاظ فرهنگی، زبان، پوشش و آداب و رسوم تا حد زیادی از فرهنگ علی آبادکتول و رامیان تأثیر گرفته اند.
در این روستا رشته های صنایع دستی شامل قالی بافی، پارچه بافی، خراطی، توف بافی، سوزن دوزی، نمدمالی، چادرشب بافی و عروسک محلی رواج دارد.
عاروس کله به معنی عروس کوچک، عروسکی پارچه ای با بدنی چوبی و بدون دست بوده که صورت آن را با پنبه سفید درست می کردند و برای نمایش چشم و دهان، یک مثلث با نخ مشکی بر روی صورت می دوختند.
این عروسک با توجه به شرایط عروس، با حالت های مختلف ساخته می شود که دارای تک بند و چارشو بوده و در شب عروسی دارای روبند توری است.
در میان مردم روستا رسم است که عروس بعد از شب عروسی و قبل از بچه دار شدن، جلوی دهانش را با پارچه ای عموماً دست بافت می بسته که به این پارچه تک بند می گفتند و عروس تا قبل از بچه دار شدن به حرمت پدرشوهر، برادرشوهر، مادر شوهر سکوت می کرده و سلام و احترام را با تکان دادن سر به بزرگترها انتقال می داده است.
عروس روستای سیاه رودبار در صورت بدنیا آوردن اولاد پسر اجازه داشت تا تک بند را از جلوی دهانش باز کند و با برادرشوهر و پدرشوهر صحبت کند ولی اگر فرزندش دختر بود، همچنان تک بند بر روی دهانش باقی می ماند. ولی عروسکی که بعد از بچه دار شدن عروس ساخته می شد با همان شرایط ساخت عاروس کله بدون تک بند بوده که یک عروسک نوزاد هم با چادرشب به پشتش بسته می شد و این عروسک به نام ماروچه نامیده می شد.
در زمانهای گذشته ساخت این نوع عروسک رواج بیشتری داشت، اما امروزه تنها تعداد انگشت شماری از خانواده ها این نوع عروسک را برای دختران خود می سازند. با توجه به گسترش روزافزون تکنولوژی و محدود شدن ارتباطات جوامع شهری و روستایی در قاب تکنولوژی فراگیر امروزی، متأسفانه خطر انحراف از اصالت، فرهنگ و آئین های کهن گذشتگان بیشتر شده و بیم آن است که با درگذشت آخرین نسل باقی مانده از فرهنگ گذشته، شاید برای همیشه برخی رسوم کهن، رو به انزوا و فراموشی رود.
مطالب مرتبط:
