روند برنامه ریزی ثبت آثار فرهنگی، تاریخی و طبیعی در فهرست ملی و فهرست جهانی در دولت تدبیر و امید از مهمترین برنامه های دولت یازدهم و دوازدهم در هشت سال گذشته بوده است؛ آثاری که ثبت و معرفی آنها نه تنها منجر به جذب گردشگر و توسعه گردشگری فرهنگی می شود که ایران عموما در این گروه از گردشگری قرار می گیرد، شان و جایگاه فرهنگی کشور را در جوامع بین المللی ارتقا می دهد؛ روندی که در دولت تدبیر و امید تعداد آثار ملموس ثبتی ایران را از ۱۶ به ۲۴ اثر جهانی و آثار ناملموس را از ۱۰ به ۱۶ اثر جهانی رساند. این درحالی است که ۳۸ هزار و ۷۱۱ اثر در قالب آثار منقول، غیرمنقول، طبیعی و ناملموس در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رویه ها و روندهای تشکیل پرونده برای ثبت آثار را مطابق با برنامه ریزی و ظرفیت های سالانه ثبت در فهرست جهانی یونسکو با ضرورت و سرعت بیشتری پیگیری می کند.
محمدحسن طالبیان درباره برنامه معاونت میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در حوزه ثبت آثار فرهنگی تاریخی گفت: در این دوره فرآیندهای اجرایی ثبت و تعیین حریم را بازبینی و اصلاح کردیم. بر همین اساس دستورالعمل های اجرایی مرتبط با حوزه ثبت و حریم بروزرسانی و به ابلاغ شده است.
معاون میراث فرهنگی کشور درباره تشکیل پرونده ها برای ثبت در فهرست میراث جهانی اظهار داشت: تلاش کردیم فهرست میراث جهانی کشور از تنوع بیشتری برخوردار شود که این سیاست بر اساس دستورالعمل اجرایی کمیته میراث جهانی اتخاذ شده است که تنوع در فهرست های جهانی را مورد تاکید قرار می دهد. در این راستا میتوان به قرارگیری آثار طبیعی شاخص کشور در فهرست میراث جهانی یا پرونده میراث صنعتی راه آهن، منظر فرهنگی هورامان یا اورامانات یا منظر باستان شناسی ساسانی فارس اشاره کرد.
وی توضیح داد: در هشت سال گذشته شوراهای ملی ثبت و حریم را به صورت منطقه ای و منظم برگزار کردیم، البته این روند در سال ۹۹ با توجه به شیوع کرونا با مشکلاتی مواجه شد اما علیرغم همه مشکلات در سه سال گذشته و حتی در شرایط کرونایی سال گذشته در حوزه ثبت و حریم جهش کیفی و کمی قالب توجهی داشته ایم.
ثبت ملی ۴۱۲ اثر طبیعی و ۱۰۱۵ اثر فرهنگی ناملموس
طالبیان گفت: در مجموع تعداد ۳۸هزار و ۷۱۱ اثر در قالب آثار منقول، غیرمنقول، طبیعی و ناملموس در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از این تعداد ۱۸۲۲ اثر در دولت یازدهم و ۴۵۰۴ اثر در دولت دوازدهم به تفکیک ۱۶۷۸ اثر غیرمنقول، ۱۳۹۹ اثر منقول، ۴۱۲ اثر طبیعی و ۱۰۱۵ اثر ناملموس بوده است.
طبق آیین نامه و دستورالعمل های مصوب، شورای ملی ثبت آثار، بررسی و تصویب شرایط و ارزش ثبت آثار در چهار حوزه آثار غیرمنقول (اماکن تاریخی فرهنگی)، آثار منقول (اموال فرهنگی و اشیا تاریخی)، آثار طبیعی (مناظر بدیع جغرافیایی، محوطه های طبیعی-تاریخی، پدیده ها و نمونه های ارزشمند گیاهی، جانوری و زیستگاه ها) و آثار ناملموس (رویدادها، مراسم و آیین های معنوی و فرهنگی، آواها و …) در فهرست ملی را در بر می گیرد.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رئیس شورا، معاون میراث فرهنگی نایب رئیس و مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی وطبیعی به عنوان دبیر شورا هستند که جلسات آن به صورت دوره ای و بر اساس پرونده های موضوعی با حضور اشخاص حقوقی ثابت، اشخاص حقیقی و تعدادی از صاحب نظران و نمایندگان دستگاه ها و سازمان های مرتبط با هر پرونده به صورت متغیر تشکیل می شود.
ثبت جهانی ۴۰ اثر فرهنگی ملموس و ناملموس
طالبیان همچنین درباره ثبت آثار در فهرست میراث جهانی خاطرنشان کرد: تاکنون ۴۰ اثر شامل۲۴ اثر ملموس و ۱۶ اثر ناملموس در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است که هنر نگارگری به صورت مشترک با ترکیه، جمهوری آذربایجان و ازبکستان و آیین زیارت کلیسای تادئوس مقدس در سال ۱۳۹۹ در فهرست میراث ناملموس جهانی جای گرفته است.
ثبت جهانی خوشنویسی ۲۰۲۱ و ۵ پرونده چندملیتی ثبت جهانی سال ۲۰۲۲
معاون میراث فرهنگی کشور گفت: پرونده خوشنویسی به صورت ملی و در قالب برنامه پاسداری خوب از میراث ناملموس جهت طرح در اجلاس کمیته میراث ناملموس جهانی ۲۰۲۱ که قرار است در آذر سال ۱۴۰۰ در سریلانکا برگزار شود به یونسکو ارسال و در صفحه میراث ناملموس جهانی بارگذاری شده است.
طالبیان بیان کرد: در نوروز ۱۴۰۰ هم ۵ پرونده چند ملیتی جهت طرح در اجلاس ۲۰۲۲ به یونسکو ارسال شده است؛ این پرونده ها شامل جشن یلدا به صورت مشترک با کشور افغانستان، ترکمن دوزی مشترک با کشور ترکمنستان، نوغان داری و ابریشم ریسی مشترک با کشور ترکیه و دو پرونده رفع اشکال و اصلاح شده جشن مهرگان به صورت مشترک با کشور تاجیکستان و مهارت ساخت و نواختن عود به صورت مشترک با کشور سوریه است که در پانزدهمین کمیته جهانی میراث ناملموس در آذر سال ۱۳۹۹ ریفر شده بود.
وی افزود: تهیه پرونده های مشترک چند ملیتی به دلیل استفاده از این سهمیه بنا به اعمال محدودیت های سهمیه ای یونسکو در ارسال پرونده های ملی کشورها به صورت هر دو سال یک بار است.
معاون میراث فرهنگی کشور درباره اولویت برای انتخاب تشکیل و ارسال پرونده آثار برای ثبت در فهرست میراث جهانی گفت: آثار تاریخی غیرمنقول (ملموس) برای ثبت در فهرست میراث جهانی توسط شورای سیاستگذاری ثبت انتخاب می شوند. این انتخاب براساس سیاست های کلان دولت، وضعیت موجود اثر، میزان مطالعات و مستندات موجود از اثر، شرایط حفاظتی اثر و به ویژه هماهنگی های مدیریت محلی در جهت حفاظت اثر صورت می گیرد.
طالبیان گفت: درحوزه میراث فرهنگی ناملموس هم عناصر مشترک با سایر کشورها شناسایی و سپس مکاتبات لازم با آن کشورها مبنی بر تهیه پرونده مشترک انجام می شود و در نهایت عناصر مشترک (پرونده های چندملیتی) بدین ترتیب انتخاب می شوند. اما پرونده های ملی بدلیل محدودیت سهمیه، در راستای سیاست های کلان دولت براساس مطالبات عمومی به ویژه صاحب نظران، توسط شورای سیاستگذاری انتخاب و اولویت بندی می شوند.
نوروز اثربخش ترین راه گسترش صلح، دوستی و همبستگی
طالبیان با اشاره به آیین نوروز به عنوان نخستین میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده ایران و مشترک با یازده کشور دیگر در فهرست جهانی یونسکو گفت: نوروز جان کلام صلح و دوستی و همبستگی و امید است. این میراث زنده که امروز به همه مردان جهان تعلق دارد دشمنی را می زداید و مهربانی را گسترش می دهد. اکنون، نوروز تنها یک آیین یا جشن آغاز سال نیست، بلکه یک بنیان فکری و یک شیوه نگرش به روابط انسانی و سیاستگذاری ها است که می تواند در مقیاس کشوری، منطقه ای و جهانی تاثیرگذار باشد.
وی افزود: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان عالی ترین نهاد فرهنگی و مسئول حفاظت از داشته های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، بر آن است تا از تمام امکانات و توانمندی های خود برای ترویج فرهنگ نوروز و تقویت ریشه های مشترک فرهنگی میان ملت ایران و دیگر ملت های جهان استفاده کند.
معاون میراث فرهنگی کشور تاکید کرد: نوروز در نگاه کلان به عنوان یک دیپلماسی فرهنگی، اثربخش ترین راه گسترش صلح و دوستی و همبستگی میان مردم جهان خواهد بود که بی تردید می تواند نقش کلیدی و تاثیر گذار داشته باشد.
مطالب مرتبط:
