قلب تپینده میراث تاریخی در مسجد خضرشاه تیموری
یزد سرزمینی با غنای مساجد فراوان در کشور است و در این میان، وجود مساجد تاریخی و بسیار قدیمی مانند مسجد جامع فهرج و همینطور مساجد فاخری مانند مسجد جامع کبیر یزد، مسجد امیرچخماق، مسجد ریگ، مسجد خضرشاه و مسجد جامع ابرکوه و مسجد جامع میبد از مهمترین ظرفیت های تاریخی و فرهنگی یزد هستند.
این مواریث تاریخی و ارزشمند که علاوه بر قدمت و معماری باارزش، تاثیرگذاری قابل توجهی در ساختارهای اجتماعی جامعه دارند، بعضا مورد بی توجهی قرار گرفته و کمتر به ظرفیت های آنها توجه می شود، بطوریکه آیت الله سیدکاظم مدرسی، امام جمعه بخش مرکزی یزد پیرامون اولین مسجد موزه کشور راه اندازی شد، می گوید: یزد به عنوان شهر دارالعباده و دارالعلم ایران از تعداد بسیار زیادی مسجد و محفل دینی تشکیل شده و همین آثار امروزه نمادی برای شهر تاریخی و میراثی یزد محسوب می شوند.
وی با بیان اینکه یزد با داشتن قدیمی ترین مسجد در دنیای اسلام یعنی مسجد فهرج که متعلق به نیمه اول قرن اول اسلامی است، برند بالایی را در جهان اسلام و در کشور ایران به خود اختصاص داده است، تصریح می کند: با این وجود هنوز از ظرفیت هایی مانند مساجد تاریخی فاخری همچون مسجد فهرج کمتر استفاده شده است.
آیت الله مدرسی مراکز و محافل دینی در یزد را یکی از مهمترین نمادهای یزد بر می شمارد و می گوید: باید برای حفظ فرهنگ ها و سنت ها، آداب و احترام به نمادهای دینی مانند بناهای تاریخی و مذهبی حفظ و رعایت شده و مهمانان خود را در خصوص بهره مندی از این ظرفیت ها و احترام متقابل به این اداب و رسوم هدایت کنیم.
البته مسجد تاریخی و با ارزش خضرشاه در محله چهارمنار یزد از جمله آثاری است که باید بیش از پیش به آن توجه می شد و خوشبختانه پیوند محکم امام جماعت، میراث و مردم پشتوانه ای برای احیای این میراث تاریخی شد.
تبدیل شدن بخشی از این بنا به موزه با پیگیری های امام جماعت جوان محله چهار منار و همکاری و تعامل میراث فرهنگی و اوقاف این روزها به بار نشسته و الگویی برای کشور خواهد بود.
ائمه جماعت هویت بخش مساجد تاریخی شوند
حجت الاسلام محمدجواد دشتی، امام جماعت مسجد میرخضر شاه پیرامون اولین مسجد موزه کشور راه اندازی شد، می گوید: شناسنامه هر شهری به تاریخ و قدمت و مکان های تاریخی آن مربوط می شود لذا اگر بتوانیم هر مکان را بازسازی و احیا کنیم، شهرمان را زنده کرده و محله قدیمی خود را شناسنامه دار کرده ایم.
وی با بیان اینکه انگیزه من برای زنده کردن این بنای تاریخی احیای کاربری آن در گذشته است، می گوید: برای آشنایی مردم با سبک و سیاق زندگی گذشته و ساختار مذهبی، معنوی و اجتماعی مسجد میرخضرشاه آن را به حالت قبل و قدیمی بازگرداندیم.
این روحانی که معتقد است باید نگاه هویت بخشی و احیای مساجد در ائمه جماعت به عنوان رئوس مذهبی و اجتماعی محلات یزد شکل بگیرد، می گوید: هر چند هنوز این دیدگاه بطور کامل وجود ندارد اما اگر هر روحانی بتواند ناجی و هویت بخش مسجد محله خود باشد و به تاریخ و قدمت و کاربری آن اهمیت بدهد، می تواند شان ویژه ای را به مسجد محله اعطا کرده و ارزش تاریخی آن را نیز در کنار امور دینی و اجتماعی به تصویر بکشد.
این مسئول با اشاره به این که ساختار گذشته مساجد بسیار در زندگی مردم تاثیرگذار بود، بیان می کند: مساجد در گذشته محلی برای رجوع مردم و رفع مشکلاتشان بوده و اگر به مساجد قدیمی بنگریم، ساختار معماری مسجد مانند وجود گرمخانه و سردخانه، بخش هایی برای مراجعات مردم همان مسائلی است که امروزه با تقویت شدن می تواند منجر به سوق دادن بیش از پیش مردم به سمت مساجد شود.
وی که برای ثبت تک تک آثار مسجد، مرمت و احیای آن تاکنون کوشیده است، خاطرنشان می کند: در کشور ما مساجد تاریخی و فرهنگی بسیاری وجود دارد که جز آثار میراثی ملی هستند و شاید بتوان بخش عظیمی از آن ها را متعلق به یزد دارالعباده دانست.
موزه شدن یادگار دولتمرد تیموری در یزد
سیدمصطفی فاطمی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد با بیان اینکه این مسجد از آثار سیدامیر جلال الدین خضرشاه است، می گوید: دو خضرشاه حاکم یزد بوده اند که اولی امیرشمس الدین محمد که در سال ۸۲۰ هجری قمری حاکم یزد بوده به احتمال زیاد پدر امیرقطب الدین، حاکم هم عصر امیرچخماق است.
وی اضافه می کند: این حاکم یزدی از عارفان سلسه مرشیدیه در سال ۸۴۹ است که بعد از حکومتش در یزد، مسجد جامع و خانقاه ابواسحاقیه را در محله چهار منار ایجاد می کند.
این مسئول اضافه می کند: جلال الدین خضرشاه از دولتمردان و خیران یزد و صاحب ابنیه و آثار بسیار بوده است و مسجد چهارمنار در ابتدا مسجدی به نام دروازه به دلیل قرار گرفتن در دروازه شهر بوده و در گذشته، شب ها در چهار منار آن آتش برپا می کرده اند تا کاروان هایی که در شب حرکت می کنند، راه را گم نکنند.
وی با اشاره به ثبت ملی شدن این بنای فاخر در سال ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۵۳۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران تصریح می کند: نمای داخلی مسجد میرخضرشاه با قدمت ۶۰۰ ساله و متعلق به دوران تیموری، دارای دو بخش گرمخانه و سردخانه است و پنج فضا برای برپایی نماز دارد.
وی اضافه می کند: از در ورودی اصلی که وارد می شویم، ابتدا حیاط آن قرار دارد، سپس سمت چپ آن مسجد گرمخانه و سمت راست مسجد سردخانه و در مقابل شبستان اول و دوم قرار گرفته که در مجموع مسجد نامبرده، تقریبا دارای پنج هزار مترمربع مساحت است و در گذشته به عنوان مسجد جامع این شهر بحساب می آمد.
فاطمی به آثار تاریخی فاخر موجود در این مسجد مانند قران ۶۰ پاره ای با قدمت ۲۰۰ سال اشاره می کند و می گوید: این قران که بخشی از آن را موریانه خورده بود، حفظ کرده و قدیمی ترین فرش مساجد یزد در این بنا را که به دو زبان فارس و انگلیسی بافته شده به عنوان دو اثر مهم موزه قرار دادیم.
وی با اشاره به این که موقوفات مسجد به زبان های فارسی و انگلیسی نقش بسته است، می گوید: تمام ساخت و سازهای انجام شده در مسجد میرخضرشاه را با نظارت مهندسان میراث فرهنگی و با کمک های مردمی و اوقاف رقم زدیم و پیشنهاد تبدیل شدن بخشی از مسجد به موزه را دنبال کردیم.
این مسئول به اثار ارزشمند دیگری مانند محراب قدیمی مسجد میرخضرشاه نیز اشاره می کند و می گوید: این مسجد که از محورهای تاریخی محله چهار منار است علاوه بر قدمت تاریخی کاربری پویای اجتماعی و مذهبی آن، منجر شده است تا بتوانیم با کمک مردم آن را احیا کنیم.
فرشی تاریخی که مسجدی را موزه کرد
الهه خاکباز الوندیان، کارشناس مسئول مرمت آثار تاریخی و مسئول سابق موزه های استان که در رابطه با تبدیل شدن این مسجد به موزه اقدام کرده است، می گوید: اینجا اولین مسجدموزه کشور است و به نظر می رسد که هنوز مشابه این طرح در کشور وجود ندارد.
وی با بیان این که یک فرش تاریخی و بسیار قدیمی برای برای این مسجد بافته شده است، می گوید: وجود این فرش ارزشمند و تاریخی و نحوه حفاظت و نگهداری این اثر جرقه تبدیل شدن به موزه را تبدیل اثر کرده که البته این فرش به عنوان اثری ملی در سال جاری ثبت خواهد شد.
این مسئول با اشاره به این که مساجد ما دارای آثار ارزشمند و فاخری مانند فرش موقوفه مذکور هستند، می گوید: با این وجود، باید هدایت و تبدیل شدن این مساجد به موزه ها را در نظر بگیریم چرا که این بسترهای آماده باید در راستای حفظ آثار نفیس خود احیا شوند و آثار ارزشمند آنها نه تنها به مسلمانان بلکه به نمایش برای مردم دنیا گذاشته شود.
الوندیان با اشاره به اینکه یزد در زمینه راه اندازی موزه در دل مساجد پیشرو بوده است، می گوید: مساجد فاخری مانند مساجد فهرج و یزد از لحاظ ساختار معماری و قدمت تاریخی بدنه بنا تبدیل به موزه شده اند و ما مسجدی که به علت اشیا و آثار تاریخی ائم از منبر، کتب و فرش های با ارزش و همچنین پیشینه و معماری آن تبدیل به موزه شود را کمتر مشاهده می کنیم.
وی با بیان اینکه هنوز هم در یزد به علت وجود مساجد فاخر و زیاد و همچنین قدمت و ارزشگذاری تاریخی اشیای موجود در مساجد قابلیت تبدیل کردن به موزه وجود دارد، تصریح می کند: مسجد جامع کبیر دارای موزه ای از آثاری مانند فرش ها و کاشی ها و کتیبه ها و همچنین پرده کعبه است که خوشبختانه این روند برای تبدیل مساجد به موزه ادامه دارد.
این کارشناس مسئول با تاکید بر این که باید موزه های مساجد منبعی برای درآمد و بالا بردن سطح کیفی موزه های مسجد شوند، تاکید می کند: باید با اختصاص بلیط برای بازدید این موزه ها مساجد منبع درآمدی برای بالا بردن کیفیت موزه ها داشته باشند.
مطالب مرتبط:
