هادی میرزائی، مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی و فرهنگی پیرامون جزئیات مزایده ۴۰ بنای تاریخی کشور گفت: ۴۰ بنا از ۱۳ استان در این مرحله به میزان ۱۹۰ میلیارد تومان جذب سرمایه مستقیم برای مزایده گذاشته شده که در دو مرحله، مزایده انجام می شود. این میزان جذب سرمایه صرفا برای مرمت بناها است و هزینه تجهیز درنظر گرفته نشده است. آنچه به عنوان ثروت میان نسلی برای ما باقی می ماند، حفاظت از این بناهاست.
او پیرامون جزئیات مزایده ۴۰ بنای تاریخی کشور افزود: بناهایی از جمله خانه سرهنگ ایرج از تهران در مرحله بعد به مزایده می رود. همچنین درباره تعدادی از بناها مثل کوشک ناصرالدین میرزا پاکدشت که در سالهای قبل واگذار شده بود، با توجه به عدم توانایی سرمایه گذار در احیا، نسبت به خلع ید او اقدام شده و در دستور کار واگذاری قرار گرفته است.
۴۰ بنای تاریخی به مزایده رفت
خانه معبودی تبریز، کاروانسرای جانانلو کلیبر و مجموعه کردشت جلفا (استان آذربایجان شرقی)، خانه شریعت، خانه خادم باشی و خانه آصف (استان اردبیل)، خانه نجفی، عمارت هفته و عمارت حاج رییس بوشهر و قلعه زائر خضرخان تنگستان (استان بوشهر)، غار کتله خور گرماب، چلپی اوغلو سلطانیه و حمام سالار سلطانیه (استان زنجان)، رباط سنگ بست فریمان و کاروانسرای مهر سبزوار (استان خراسان رضوی)، ساختمان بهداری سراوان، قلعه ناصری ایرانشهر، خانه زعیم ابوئی و ساختمان دادگستری و گاراژ ملک زاهدان و بانک ایران و انگلیس زابل (استان سیستان و بلوچستان)، هتل آپادانا مرودشت، کازرونیان و عطروش شیراز (استان فارس)، عمارت مشیر دیوان و خانه پیرمرادی سنندج (استان کردستان)، حمام حاج شهباز خان، خانه حاج آخوند و خانه رنده کش (استان کرمانشاه)، کاروانسرای چشمک و کاروانسرای گوشه و خانه پور ابوالقاسمی خرم آباد و خانه مستجاب الدعوه بروجرد (استان لرستان)، کاروانسرای کهک دلیجان و کاروانسرای خشکه رود ساوه (استان مرکزی)، خانه ضرابی و حمام ارامنه با عنوان مجموعه هگمتانه (استان همدان) و کاروانسرای شمش مهریز و خانه آقایی ها (استان یزد) مجموعه هایی هستند که به گفته میرزائی در این دوره به مزایده گذاشته شده اند و پاکت های آنها در دو مرحله بازگشایی و ارزیابی می شوند.
مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی و فرهنگی پیرامون جزئیات مزایده ۴۰ بنای تاریخی کشور گفت: از این مجموعه، هشت بنا با قابلیت جذب سرمایه ۶۶ میلیارد تومان به مناطق روستایی و محروم اختصاص دارد که حدود ۳۴ درصد از مبلغ کل سرمایه گذاری این فراخوان است. همچنین پنج مجموعه در حوزه شهری با کاربری خلاق تعیین کاربری شده که شامل گاراژ ملک زاهدان، خانه نجفی بوشهر، عمارت مشیر دیوان کردستان، خانه زعیم ابوئی زاهدان و حمام حاج شهباز خان کرمانشاه است. دو مجموعه با کاربری گردشگری سلامت، بهداشت و درمان که شامل ساختمان بهداری سراوان و مجموعه کردشت در جلفا است، به منظور مرمت و احیا و جلب سرمایه گذار به فراخوان گذاشته شد.
میرزائی گفت: مدت زمان بهره برداری از بناهای تاریخی یکی از دغدغه های فعالان و علاقمندان میراث فرهنگی بود که تا قبل از این، میانگین آن ۲۵ سال بود، اما پس از مطالعات فنی، اقتصادی و انطباق با نظامات و دستورالعمل ها، میانگین سن بهره برداری در فراخوان جدید به ۱۵ سال تقلیل یافته است.
چرا بعضی بناهای تاریخی چند بار مزایده می شوند؟
او پیرامون جزئیات مزایده ۴۰ بنای تاریخی کشور اظهار کرد: فراخوان عمومی برای مزایده این بناها، واقعی و شفاف است. گاهی متقاضی برای سرمایه گذاری وجود ندارد، برای همین در دور بعدی مزایده دوباره مشخصات آن ها تکرار می شود و به نظر می آید بنا دو بار به مزایده رفته، درحالیکه در دور قبل متقاضی نداشته است.
او ادامه داد: تا سال ۱۳۹۸ میزان موفقیت بناهایی که به مزایده رفته اند، کمتر از ۴۰ درصد بود که در بهترین شرایط از هر ۱۰ بنایی که به مزایده گذاشته شد، چهار بنا سرمایه گذار جذب می کرد. با ارتقا و اصلاح وضعیت در دو سال گذشته، این رویه تغییر کرد و اکنون از هر ۱۰۰ بنا، دست کم ۶۰ بنا واگذار می شود و تقریبا حدود ۶۰ درصد بناها سرمایه گذار پیدا می کند. البته گاهی یک بنای تاریخی متقاضی صددرصد دارد، اما در مراحل فنی و اقتصادی، از مدار خارج می شود و ۶۰ درصدی که به نتیجه می رسد، یعنی شرایط عمومی و تخصصی احرازشده در فرایند احیا، طراحی و مرمت را پشت سر گذاشته است.
میرزائی اضافه کرد: طبیعی است که گاهی در فرآیند بستن قرارداد، مشکلاتی پیش آید. مخصوصا در وضع موجود که شرایط سختی را به نسبت گذشته حادث کرده و روی کل کارها اثر گذاشته است.
مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی و فرهنگی گفت: از زمانیکه ماموریت واگذاری بناهای تاریخی به صندوق سپرده شد، یعنی از سال ۱۳۸۴ تا کنون ۱۲۵ مجموعه تاریخی با ۲۳۵ میلیارد تومان جذب سرمایه به بخش خصوصی واگذار شده که ۲۳ مجموعه در مناطق روستایی و محروم با ۷۵ میلیارد تومان جذب سرمایه بوده است. در دو سال گذشته، یعنی از سال ۱۳۹۸ تا کنون ۶۵ بنا واگذار شده است، یعنی نیمی از بناهایی که به سرمایه گذار برای مرمت، حفظ و احیا واگذار شد در این دو سال بوده که ۱۷۲ میلیارد تومان هم سرمایه جذب شده است. از بین ۲۳ مجموعه ای هم که این ۱۵ سال در مناطق روستایی و محروم واگذار شده ۱۵ مجموعه فقط در این دو سال سرمایه گذار جذب کرده است. این آمارها گویای توجه ویژه در واگذاری مجموعه های مناطق روستایی و محروم در دو سال گذشته است که سرمایه گذاران را با تاکید بر حفظ هویت تاریخی منطقه ای توانستیم جذب کنیم.
تالار آئینه سعادت خواه را تحویل نمی دهند
او درباره نقدهایی که به نحوه ارزیابی صندوق در واگذاری بناها و انتخاب سرمایه گذار شده، اظهار کرد: گاهی نقدهای نظارتی به نحوه ارزیابی صندوق می شود، اما در سالهای اخیر میزان انحراف کاهش یافته است. هرچند طولانی شدن فرآیند کارها و تحویل ندادن بنا و مقاومت هایی که در این راستا می شود مشکلات جدی را پدید آورده است، مثلا تالار آئینه خانه سعادت خواه که بخشی از خانه نصیرالدوله در شهر تهران است، با وجود آن که مصوبه هیأت وزیران را دارد، هنوز تحویل داده نشده است. این تالار تا الان تعمیرگاه موتور بوده و سرایدار در آن زندگی می کرد، سؤال ما این است، ایراد ندارد این بنای تاریخی مرمت نمی شود و تعمیرگار موتور شده است، ولی ایراد دارد واگذار شود؟ گاهی مقاومت ها و شعارها و تابلوهایی که برخی افراد در ارتباط با واگذاری بناهای تاریخی نشان می دهند و بلند می کنند، انعکاسی غیرواقعی از واقعیت است، نمونه تالار آئینه در کشور کم نیست.
مقاومت در خانه جلال آل احمد
او افزود: درباره خانه پدری جلال آل احمد هم با مقاومت هایی مواجهیم. بیشتر از شش ماه از دستور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می گذرد، اما باز هم بهانه تراشی می کنند. درست است که برخی فعالان میراث فرهنگی نسبت به برخی واگذاری ها دغدغه دارند، ولی درنظر بگیرند تا چندی پیش خانه جلال آل احمد محل تجمع و زندگی معتادها شده بود و با واگذاری که صندوق پیگیری کرد، تخلیه معتادان هم اتفاق افتاد.
تخلیه خانه سرهنگ ایرج دو سال طول کشید
میرزائی اضافه کرد: خانه سرهنگ ایرج را هم دو سال پیگیری کردیم تا به مرحله تخلیه رسید و در دور بعدی مزایده ها واگذار می شود. در استان فارس هم بناهای تاریخی وجود دارد که دفتر کار شده بود و به سختی تحویل داده شد.
وی با اشاره به نقدهایی که درباره تغییر کاربری بناهای تاریخی به صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی می شود، اظهار کرد: در دو سال گذشته کارکرد پذیرایی بناهای تاریخی را تقریبا به صفر رسانده ایم، چون نقد می شد که صندوق، تصویر بناها را در جریان تغییر کاربری ها از بین می برد، برای همین به سمت کارکردهای دیگری چون موزه و گالری و یا تثبیت هویت اولیه رفتیم. کارکردهای اقامتی را بیشتر برای بناهایی تعریف کرده ایم که آسیب بیشتری دیده اند و فاخر نیستند.
مدیرعامل صندوق احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی و فرهنگی همچنین بیان کرد: در شورای فنی این صندوق، افراد خبره ای حضور دارند و براساس چارچوب ها و کاربری اولیه بناها، کاربری بعدی را تعیین می کنند و سلیقه سرمایه گذار را در تعیین کاربری به صفر رسانده اند و کاربری ها براساس اصالت و شأن بنا تعیین می شود.
او درباره تعریفی که برای بناهای نفیس در شورای فنی این صندوق وجود دارد و سیاست واگذاری بناهای نفیس به سرمایه گذار خصوصی گفت: برای واگذاری تعدادی از بناهای تاریخی که توسط دستگاه های مختلف از جمله ارتباطات، نیرو، آموزش و پرورش و … تحت تصرف و استفاده بود، از هیأت وزیران مصوبه گرفته شده و به صندوق منتقل شده است. آن زمان، نفاست این بناها بررسی شده است. مجموعا ۲۷۳ بنا با این مصوبه واگذار شد که در طرح پردیسان بخشی از مرمت، احیا و تعریف کاربری صورت گرفته است.
او افزود: طرح پردیسان از سال ۱۳۷۵ شروع شد، کاربری ها از سوی خبرگان و متخصصان میراث فرهنگی از جمله سیدمحمد بهشتی، محیط طباطبایی و دیگر اساتید دانشگاه و میراث تعریف شده بود. سال ۱۳۸۴ که صندوق احیاء تشکیل شد، این ماموریت به صندوق واگذار شد و اکنون هم این بناها در تملک صندوق است.
حمام وکیل شیراز را اداره میراث فرهنگی فارس سفره خانه کرد
میرزائی درباره انتقادهایی که به تغییر کاربری برخی از این بناها شده است، اظهار کرد: حمام وکیل شیراز جز بناهای واگذارشده به صندوق احیاست، اما متاسفانه توسط اداره کل میراث فرهنگی استان فارس به سفره خانه تبدیل شد. راه حل جلوگیری از تخریب بناها، حفاظت و بهره برداری است. ما معتقدیم برای این بناها نباید هر نوع بهره برداری یا کاربری را تعریف کرد.
او اضافه کرد: دو سال است با این سیاست بناها را برای مرمت و احیا واگذار می کنیم، یعنی معتقدیم حمام تاریخی باید عین به عین مرمت و کاربری آن ترجیحا تثبیت شود. برای همین تعداد کاربری پذیرایی در حمام تاریخی را تقریبا به صفر رسانده ایم. ما نه تنها در کاربری بناهای تاریخی مداخله نمی کنیم، بلکه بنای متروک شده را به چرخه زندگی برمی گردانیم. خانه عامری های کاشان را درنظر بگیرید، فاخرتر از آنچه نمونه ای می توانیم داشته باشیم؟ زمانی که این بنا واگذار شد وضعیت آن به شکل امروز نبود. در ۴۰ سال گذشته یک عصارخانه، مرمت و احیا نشده بود، ولی ما در این دو سال این کار را انجام دادیم.
او تاکید کرد: برای جلوگیری از تغییر کاربری بناهای فاخر، سیاست گذاری هایی شده که مثلا این بناها به خانه های خلاق یا نمایشگاه صنایع دستی تبدیل شوند که کمترین مداخله در این نوع کاربری وجود دارد. در مجموعه ای که این دور به مزایده گذاشته شده نیز برای پنج بنا، کاربری خانه خلاق تعریف شده است.
میرزائی با اشاره به اصلاح ضوابط تغییر کاربری اظهار کرد: بیشترین انتقادها به تغییر کاربری بناهای تاریخی که واحد پذیرایی شده اند وارد بود، با اصلاح رویه سابق، “تعیین کاربری” جایگزین “تغییر کاربری” شد. در بعضی از بناها نیز “تثبیت کاربری” داریم.
وزارت میراث با بخشودگی اجاره بناهای تاریخی در دوران کرونا مخالفت کرد؟
او در ادامه درباره حمایت های صورت گرفته در دوران کرونا از سرمایه گذاران در بناهای تاریخی که به نوعی مستأجران وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بشمار می آیند، با وجود مصوبه بخشودگی اماکن واگذارشده به بخش خصوصی در دوران کرونا، گفت: ما اولین درخواست را برای جلب تسهیلات حمایتی در اسفند ۱۳۹۸ به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ارائه کردیم که شامل بخشودگی اجاره بهای سرمایه گذاران بود. البته باید درنظر گرفت که این اجاره بها تنها راه درآمد صندوق است و هیچ منبع درآمدی دیگری حتی برای پرداخت حقوق کارمندان نداریم، در بودجه دولت هم ردیفی برای مصارف جاری صندوق تعریف نشده است. با این حال درخواست بخشودگی اجاره بها و اختصاص تسهیلات حمایتی را به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ارائه کردیم.
او افزود: کل رقم اجاره بهره برداران در یک سال و نیم کرونا بالغ بر هفت میلیارد تومان بوده که تا کنون نه با بخشودگی اجاره بهای آنها و نه پرداخت تسهیلات حمایتی برای جبران خسارت ها موافقت نشده است. درحالی که چهار بار درباره آن با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مکاتبه داشته ایم. تصمیم گیری در این باره هم به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری سپرده شده است.
میرزائی بیان کرد: هرچند در این مدت، علاوه بر صرفه جویی در هزینه، ارتقای عملکرد هم داشته ایم و تعدادی از مجموعه ها مثل هتل لاله یزد را خریده ایم، اما هیچ اراده و بنایی برای کمک به صندوق و سرمایه گذاران وجود ندارد.
رشد در سرمایه گذاری بناهای تاریخی حتی با وجود کرونا
مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی و فرهنگی درباره تاثیر کرونا بر کاهش سرمایه گذاری در حفظ و احیای بناهای تاریخی اظهار کرد: شرایط دو سال گذشته روی بسیاری از سرمایه گذاری ها در پروژه های دولت اثر گذاشته است، ولی با مذاکره و ایجاد حس اعتماد در فعالان گردشگری شرایط کرونا در مجموعه تاثیر منفی نداشته و حتی به نسبت گذشته رشد خوبی هم داشته است. فکر می کنم اگر کرونا نبود حتما میزان سرمایه گذاری ها ارتقای بیشتری پیدا می کرد.
میرزائی گفت: در شرایط اقتصادی حاضر و با توجه به وابستگی به پول نفت، چاره دیگری جز واگذاری امور به مردم نداریم، اما این واگذاری نباید بی حد و حصر باشد. باید سیاست گذاری کرد و نقش حاکمیت در حفاظت از بناهای تاریخی تعریف شود. همچنین پای بندی به قراردادها مهمترین اصل است. بهترین مدل واگذاری هم جلب مشارکت و سرمایه بخش خصوصی با حق معین بهره برداری است.
مطالب مرتبط:
