اگر ۱۶ سال قبل صدای طاق کسری را شنیده بودند…
در حالی برای دومین بار بخش هایی از طاق کسری فرو ریخت که نه تنها مسئولان میراث فرهنگی کشور عراق در طول کمتر از ۱۰ سال گذشته دو بار از متولیان میراث فرهنگی ایران خواسته بودند تا برای مرمت این بنای تاریخی به آن ها کمک کنند، بلکه ۱۶ سال قبل نیز با مشاهده نخستین ترکها روی این بنای تاریخی کارشناسان ایرانی آمادگی خود برای مرمت این بنا را اعلام کرده بودند.
آخرین ضربه به این بنای عظیمِ ساسانی که حتی بزرگترین طاق ضربی شناخته شده جهان نیز نامیده می شود، در طول یک هفته گذشته به آن وارد شد. خبر و تصاویر این اتفاق از طریق برخی افراد فعال در شبکه های اجتماعی عراق منتشر شد و درباره اش نوشتند «همزمان با آغاز سال ۲۰۲۱ بخشی از سقف این بنای تاریخی فرو ریخت».
البته با انتشار این خبر، برخی افراد در فضای مجازی این اتفاق را به اندازه ای ندانستند که تا این حد بزرگ جلوه داده شود، اما تکرار آن یعنی ریزش بخش هایی از طاق که قطعا به دلایل مختلفی از جمله بی توجهی به این بنا و نداشتن برنامه مرمتی مناسب از سوی متولیان عراقی و حتی عملکرد کند متولیان میراثی کشور برای جواب به مسئولان عراقی است، قابل توجه است.
به نظر می رسد تا زمانی که آن درخواست کمک بی پاسخ بماند، هر از چندگاهی باید منتظر تخریب بخش بیشتری از این بنای تاریخی که بخشی از تاریخ کشورمان را در خود دارد، باشیم.
داستان بی توجهی ها به طاقی که یک تاریخ است
روایت طاق کسری و درخواست هایی که متولیان میراث فرهنگی عراق برای نجات این بنای ارزشمند و جهانی دارد، آنقدر عمیق است که سابقه آن به بیش از ۱۰ سال قبل برمی گردد، زمانیکه محمدحسن محب علی، مدیر وقت دفتر ابنیه و بافت های تاریخی کشور در ۱۳ آذر ۱۳۸۳ به برخی گزارش های تخریبی از اماکن مذهبی عراق اشاره و اعلام کرد که برای تشکیل دفتر مستقل نمایندگی میراث فرهنگی ایران در آن کشور تلاش می کند.
او با اشاره به گزارش هایی که از ایجاد ترک در طاق کسری در اردیبهشت همان سال منتشر شده بود، از اعلام آمادگی کارشناسان سازمان وقت میراث در همان زمان نیز خبر داده بود که تمایل داشتند با بازدید از این بنا وضعیت آن را به طور دقیق کارشناسی کنند، اما ایجاد شرایط جدید و پیچیده آن زمان در عراق باعث رها کردن پیگیری ها برای حضور کارشناسان ایرانی در ایوان مدائن شد.
آن درخواست بی پاسخ ماند و طاق کسری همچنان در همان وضعیت باقی ماند تا ۹ اسفند ۱۳۹۰ که خبرگزاری فرانسه اعلام کرد «دولت عراق قصد دارد شهر ساسانی مدائن را به مقصد جدید گردشگری این کشور تبدیل کند».
نکته جالب توجه در همان زمان درباره این شاهکار معماری دنیای ایرانِ باستان، اعلام انجام مرمت اساسی این اثر ارزشمند با همکاری سازمان یونسکو و در آینده ای نزدیک بود؛ البته به نظر می رسد برای یونسکو هم هنوز آن آینده نزدیک فرا نرسیده است.
بین همه این اتفاقات و با توجه به دل نگرانی هایی که باستان شناسان در آن زمان نسبت به وضعیت این بنای تاریخی داشتند، رئیس انجمن علمی باستان شناسی ایران در پنجم آبان ۱۳۹۲ و در افتتاحیه همایش بین المللی باستان شناسان جوان به محمدعلی نجفی، رئیس وقت سازمان وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیشنهاد داد که «مدیران میراث فرهنگی کشور به آثار فرهنگی و تمدنی باشکوه ایران در کشورهای پیرامونی – که زمانی بخش از قلمرو ایران بوده اند – توجهی ویژه داشته باشند و با رایزنی با مقامات میراث فرهنگی این کشورها، امکان حضور باستان شناسان ایرانی را برای پژوهش ها و کاوش های باستان شناسی فراهم کنند». او این درخواست را به آثار تاریخی کشورهای همسایه و به خصوص عراق و طاق کسری تعمیم داد.
با این وجود باز هم در این میان طاق کسری ماند و حوضش، تا هفت سال بعد یعنی ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ که با سفر یک روزه عبدالامیر الحمدانی، وزیر فرهنگ و گردشگری عراق به ایران و در دیدار با علی اصغر مونسان، معاون وقت رئیس جمهور و رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و وزیر کنونی وزارتخانه میراث فرهنگی در کنار پیشنهادهایی که برای توسعه همکاری های دو کشور در بخش گردشگری و میراث فرهنگی داشت، به صورت جداگانه برای نجات «ایوان مدائن» از ایران کمک خواست.
او نگهداری آثار باستانی را مهمترین چالش این کشور دانست و از ایران درخواست کرد که در این زمینه با توجه به مفاد آخرین تفاهم نامه دو کشور به عراق کمک کند و در ادامه گفت: طاق کسری از جمله آثار باستانی عراق است که به خاطر اقدامات مرمتی گذشته و از طرفی بدلیل کهنسال بودنش به نگهداری و ترمیم نیاز دارد.
در همان دیدار، مونسان برای همکاری در این زمینه و همچنین مرمت کاخ کسری اعلام آمادگی کرد و گفت: می دانیم پرونده های مشترک در یونسکو خارج از نوبت پیگیری می شوند. با توجه به اشتراکات دو کشور، آمادگی داریم ثبت های مشترکی با عراق داشته باشیم.
این حرف ها بماند تا ۲۴ روز بعد، یعنی ۱۶ اسفند ۱۳۹۷ که شبکه سومریه اعلام کرد بخش هایی از ایوان کسری فروریخت و از سوی دیگر «هر لحظه امکان دارد فرود بریزد». حتی کاظم الشمری، نماینده ائتلاف ملی عراق از مقامات ارشد این کشور خواست هرچه سریع تر فکری به حال نجات اثر باستانی «ایوان مدائن» بکنند و اعلام کرد «وگرنه باید منتظر ریزش بخش های دیگری از این اثر تاریخی و باستانی باشیم»
او با انتشار تصاویری که نشان می داد بخشهایی از این اثر باستانی و جهانی اخیرا فرو ریخته، از رئیس جمهور، نخست وزیر و وزیر فرهنگ و سازمان یونسکو خواست برای نجات و ترمیم آن سریعا اقدام کنند.
دو روز بعد یعنی ۱۸ اسفند انجمن علمی باستان شناسی ایران در نامه ای سرگشاده درخواست پنج سال قبل خود را برای مرمت ایوان مدائن این بار خطاب به مونسان، رئیس سازمان وقت میراث فرهنگی تکرار کرد تا «امکان حضور باستان شناسان ایرانی برای پژوهش ها و کاوش های باستان شناسی در طاق کسری را فراهم کند».
۲۰ اسفند ۱۳۹۷ هم سپنتا نیکنام، عضو شورای شهر یزد از حسن روحانی خواست در سفر به عراق به وضعیت طاق کسری رسیدگی شود.
او در حساب شخصی توئیتر خود پیرامون خطر تخریب کامل در کمین طاق کسری نوشت: آقای روحانی برای اولین بار در دوران ریاست جمهوری عازم عراق است. همزمان خبر رسید که ایوان مدائن (طاق کسری) یادگار سرزمین پارس در عراق، در حال فروریختن است. کاش ایشان از همتایان عراقی خود روند بازسازی آن را پیگیر شوند تا بدانند ایوان مدائن برای ما هویتی عبرت آموز و مهم است.
و این اتفاق در ۲۳ اسفند رخ داد و روحانی در سفر خود به عراق از این محوطه دیدن کرد و عبدالامیر الحمدانی، وزیر فرهنگ و گردشگری عراق نیز در زمان دیدن این اثر همراه رئیس جمهور ایران از دانشگاه بغداد خواست تا بدنبال علل خرابی بخشی از طاق کسری باشند و درباره مرمت آن تحقیق کنند.
تا این نقطه از تاریخ، این درخواست ها و حرف ها اگر هم فرآیند و عملکردی را به دنبال داشت، اما بدون اعلام رسانه ای در میان خود مسئولان باقی ماند.
یکم تیر سال گذشته ولی تیموری، معاون گردشگری میراث فرهنگی که به عنوان نماینده سازمان وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران در نشست با هیات عراق و معاون گردشگری این کشور حضور داشت، بعد از برگزاری این نشست، درباره پیگیری پیشنهاد قبلی عراق درباره مرمت «ایوان مدائن» (طاق کسری) و قبرستان وادی السلام اظهار کرد: ایران برای مرمت این آثار باستانی قبلا هم اعلام آمادگی کرده بود، اما شرط آن ، تامین هزینه های متخصصان ایرانی از سوی عراق است که اگر این شرایط از سوی آنها فراهم شود، ایران در این باره اقدام خواهد کرد.
حرفی که به نظر می رسد یک فصل الخطاب برای همه درخواست ها و پیگیری ها و هشدارها تا آن زمان نسبت به آخرین وضعیت طاق کسری بود.
تا بعد از حدود ۲۳ ماه، این بار گویا خود طاق کسری سعی کرد با رها کردن بخشی از بار سنگینی که به دوش داشت، هشدارها را به سمت وضعیت نامطلوبش سوق دهد.
مطالب مرتبط:
