ژئوپارک جهانی قشم یکی از نخستین ژئوپارک‌های شبکه جهانی است که با ثبت ۲۸ ژئوسایت فرصت بی‌نظیری برای گردشگران و مسافران است تا با اعجاب‌های طبیعی این ژئوپارک آشنا شوند.
به گزارش ایرنا، این ژئوپارک به مساحت ۲ هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع شامل جزیره‌های قشم و هنگام و ۵۰۰ متر مرز حاشیه دریایی این جزایر و خلیج دیرستان است که در سال ۱۳۹۶ از امتیاز ژئوپارک یونسکو بهره‌مند شد.
ژئوپارک تنوع عظیمی از چشم اندازهای زمین شناسی در کنار تنوع سایت‌های مختلف را ارائه می‌کند و علاوه بر این، تنوع اکولوژیکی، باستان شناسی و فرهنگی خاصی دارد. ژئوپارک جهانی قشم دارای ۲۸ سایت متنوع و اصلی است که در ادامه با این جذابیت‌های طبیعی آشنا می‌شویم.
۱-جنگل حَرّا
جنگل‌های حَرّا واقع در شمال جزیره قشم که دارای پنج عنوان تالاب بین‌المللی، ذخیرگاه زیست کُره، منطقه حفاظت شده، منطقه ویژه دریایی و منطقه ویژه پرندگان است، به عنوان یکی از ارزش‌ها و جذابیت‌های طبیعی ژئوپارک قشم شناخته شده است. این جنگل‌ها به عنوان یکی از مهمترین اکوسیستم‌های آبی حایل بین دریا و خشکی است که دارای ارزش زیستگاهی و نقش حفاظتی در فرایندهای بیولوژیک سواحل گرمسیری و نیمه گرمسیری را بر عهده دارد.
حرا درختی آب شورزی است که به هنگام مدّ دریا تا گلوگاه در آب فرو می رود و با خاصیت تصفیه‌ای که در پوست آن وجود دارد، آب شیرین دریا را جذب و نمک آن را دفع می کند.
۲-ژئوسایت گنبد نمکی و غارهای نمکدان
این سایت که یکی از عجایب هفت‌گانه قشم است در فاصله ۱۰۰ کیلو متری شهر قشم قرار دارد. ۵۷۰ میلیون سال از زمان شکل گیری ژئوسایت نمکدان می‌گذرد. در این منطقه به دلیل پدیده دیاپیریسم گنبد نمکی به ارتفاع حدود ۲۸۰ متر با قطر قاعده‌ای حدود هفت کیلومتر سر برآورده است. در این گنبد ۱۷ غار نمکی وجود دارد که یکی از آنها طولانی ترین غار دنیاست از مهمترین جاذبه‌های ژئوپارک قشم محسوب می‌شود.
گنبد نمکی به بدلیل بالا آمدن توده نمکی انباشته در لایه های زیرین، در سطح زمین پدیدار شده است. نمک در هنگام صعود به لایه‌های بالایی و سطح زمین، مقدار زیادی از سنگ‌ها و کانی‌های اعماق را با خود به سطح آورده است و به همین دلیل در آن ناحیه تنوع بالایی از سنگ‌ها و کانی‌ها مشاهده می‌شود. وجود چشمه‌های نمک و سفیدپوش شدن دره‌ها و زمین‌های اطراف این گنبد توسط نمک، چشم اندازی رویایی به منطقه داده است.
۳-ژئوسایت جزایر ناز
در نوار ساحلی جنوبی قشم چند جزیره نسبتا کوچک در نزدیکی ساحل قرار گرفته‌اند که در هنگام مد دریا از جزیره قشم جدا شده و به صورت جزایر مستقل درمی آیند و در هنگام جزر دریا به جزیره قشم متصل می شوند. این ویژگی برای مردم بسیار جذاب و هیجان انگیز است. همچنین این بخش از ساحل جنوبی دارای تنوع زیستی ویژه و غنی بوده و پرندگان مهاجر و غیر مهاجر زیادی در این منطقه مشاهده می شود.
۴-ژئوسایت دره تندیس‌ها
ژئوسایت دره تندیس ها در جنوب غربی روستای طبل و در جوار روستای ملکی قرار دارد. این دره یکی از ژئوسایت های شگفت انگیز ژئوپارک قشم است که وسعت زیادی دارد و در گستره آن می توان انواع پدیده های زمین شناختی و تندیس های طبیعی شکل گرفته بر اثر فرسایش فیزیکی را مشاهده نمود.
یک گردشگر می‌توان یک روز تمام (و حتی بیشتر از آن) را در این دره‌ها جذب طبقات مارن، سنگ آهک و ماسه‌سنگ‌هایی شود که به صورت منظم لایه و با ضخامت‌های کم تا توده ای در برابرش تجلی می‌کنند.
ابر و باد و باران و فشارهای وزنی طبقات رویین به عنوان عوامل ناهمگن فرسایشی، دست به دست هم داده‌اند تا احجامی زیبا را خلق کنند. فرسایش طبیعی باعث ایجاد پیکره‌های بسیار بزرگی شده است که به انسان، حیوانات و پرندگان شباهت دارد.
مقاومت‌های نابرابر لایه‌های مختلف باعث شکل گیری تندیس‌هاست که همه حاصل همین پدیده‌های رسوبی است.
۵-ژئوسایت تالاب پرندگان دوکوه
سواحل شمالی قشم از منتهی‌الیه شرقی شهر قشم تا روستای هُلُر و شهر درگهان از وسیع‌ترین و غنی‌ترین پهنه‌های گِلی خلیج فارس به حساب می‌آید. انواع موجودات بی‌مهره کف‌زی مثل کرم‌های حلقوی، انواع نرمتنان و انواع سخت‌پوستان ریز و درشت در این منطقه مشاهده شده است و به عنوان گونه‌های کلیدی منطقه و یکی از حلقه‌های مهم زنجیره غذایی در این منطقه به شمار می‌آید.
میزان بالای موادمغذی و پایین بودن شدت جریان آب دریا پناهگاه مناسبی را برای زیست پرندگان مهاجر در این منطقه فراهم کرده که همه ساله شمار زیادی از پرندگان مهاجر را در فصل سرما به این منطقه می‌کشاند.
۱۲۰ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی شامل انواع سلیم‌ها، حواصیل‌ها، باکلان‌ها، باشلک‌ها، پرستوهای دریایی، کاکائی‌ها از ظرفیت غذایی این ژئوسایت برخوردار می‌شوند. پرندگان شکاری نیز به ویژه پلیکان‌های خاکستری و فلامینگوهای بزرگ و عقاب ماهیگیر نیز در میان پرندگان مهاجری که وارد تالاب دوکوهک در جزیره قشم می‌شوند، مشاهده شده است.
۶-ژئوسایت دره ستاره‌ها
یکی از ژئوسایت‌های اصلی ژئوپارک قشم که قدمت سازندهای زمین شناسی آن به ۱۰ میلیون سال پیش می رسد ژئوسایت دره ستاره هادر نزدیکی روستای برکه خلف واقع شده است. دو فرآیند طبیعی فرسایش آبی و بادی ساختار ژئومورفولوژی منحصر بفردی در طبیعت به‌وجود آورده است که برای اغلب مردم بسیار شگفت انگیز و دیدنی است.
دره ستاره‌ها در زبان محلی به نام استاله کفته شناخته می‌شود که به معنی ستاره افتاده است. بر اساس باور مردم محلی، ستاره‌ای در این منطقه به زمین برخورد کرده و بر اثر این برخورد اشکال و احجام عجیب در این منطقه پدید آمده‌است.
۷-ساحل لاک پشت‌ها
ساحل زیبای روستای شیب دراز یکی از چندین محل مناسب تخم گذاری لاک پشت‌های دریایی پوزه عقابی در خلیج فارس می‌باشد. هر ساله لاک پشت ها از اوایل اسفند ماه تا اواخر فصل بهار جهت تخم گذاری به این ساحل می آیند. لاک پشت دریایی پوزه عقابی از جمله گونه های در معرض خطر انقراض است. بر این اساس منطقه شیب‌دراز تحت نظارت قرار دارد تا از انقراض این گونه جلوگیری شود.
۸-ژئوسایت دره شور
قدیمی‌ترین سنگ‌های رسوبی جزیره را می‌توان در این منطقه مشاهده نمود. این ژئوسایت بسیار وسیع است و مساحت آن به حدود ۱۲ کیلومترمربع می‌رسد. وجود چشمه‌های گوگردی نقش و نگاری شگرف به دره داده و گویی هنرمندی چیره‌دست آن را به تصویر کشیده است. البته این تنها ویژگی این چشمه ها نیست و خاصیت درمانی آن سالانه هزاران نفر از بومیان منطقه را به سوی خود می کشاند. چشم انداز بکر و دست و نخورده طبیعت و نبود پوشش گیاهی از ویژگی‌های خاص این ژئوسایت است.
۹-غارهای خربس
خربس مجموعه‌ای از غارهای طبیعی است که با دست بشر توسعه یافته و در سازندهای زمین شناسی نرم فرسا قرار گرفته است. سن زمین شناسی سازند این اثر نزدیک به ده میلیون سال و قدمت تاریخی این اثر حداقل تا دوره ساسانی است. غارهای خربس که از بیرون ساختار ساده و طبیعی و زمین‌شناختی خود را همچنان حفظ کرده‌اند از درون با مجموعه دهلیزها، تالارها و اتاق‌های متعدد است که نشانه حضور مردمانی از دوران‌های کهن در این جزیره می‌باشد.
۱۰-ژئوسایت ژئولینک
ژئوسایت ژئولینک محدوده ای در حد فاصل ژئوسایت‌های دره شور و نمکدان در یال جنوبی تاقدیس منطقه سَلَخ است. این ژئوسایت نمایشگاهی از پدیده‌ها و عوارض ساختاری مرتبط با تاقدیس‌ها و فرسایش است. نزدیکی به ساحل جنوبی باعث افزایش تاثیر عملکرد عوامل فرسایش و موجب شکل گیری پدیده‌های جالب فرسایشی در این سایت شده است.
۱۱-ژئوسایت تنگه چاهکوه
ژئوسایت تنگه چاهکوه با چشم اندازی فوق‌العاده از حجّاری آب در صخره‌ها و دیواره‌ها، در مجاورت روستای چاهوشرقی قرار دارد. این تنگه بدلیل وجود لایه‌های نرم قابل فرسایش و تاثیر عملکرد فرسایشی آب شکل گرفته است. در دیواره‌های این دره حفره‌ها، درزها و بریدگی‌های بسیار زیاد و متنوعی ایجاد شده که به آن ساختار و چشم انداز ویژه‌ای بخشیده‌است.
این سایت را به دلیل وجود چاه‌هایی که توسط مردمان محلی همجوار با این ژئوسایت برای نگهداری و ذخیره آب باران حفر شده است، چاهکوه نامیده‌اند.
۱۲-موزه ژئوپارک جهانی قشم
در موزه ژئوپارک قشم موزه توجه ویژه‌ای به آثار طبیعی، تنوع زیستی و صنایع دستی هنرمندان جزیره شده است. ماکت سه بعدی بزرگ جزیره و بسترهای طبیعی بازسازی شده ژئوسایت‌های ژئوپارک از جاذبه‌های اصلی این موزه به شمار میرود.
افزون بر سه هزار نمونه موجود در موزه شامل کوچکترین پستاندار جهان با نام «حشره‌خوار کوتوله» به وزن ۲ گرم تا اسکلت نهنگ ۱۱ متری در این موزه به نمایش درآمده است. از ویژگی های این موزه به وجود سه گونه از لاک‌پشت‌های حوزه خلیج فارس همچون لاک پشت پوزه عقابی و پشت چرمی (با ۷۲۵ کیلوگرم وزن و ۲ متر قد) نیز می‌توان اشاره کرد. از دیگر بخشهای جذاب موزه ژئوپارک جهانی قشم چیدمان نمونه‌ها و اشیاء موزه‌ای در بستر بازسازی شده طبیعی جزیره قشم است. این موزه در ضلع شمالی مجتمع تجاری ستاره قرار دارد.
۱۳-ژئو سایت بصیرا
در بخش های غربی جزیره قشم حد فاصل روستای گوری و مرادی ژئوسایت بصیرا واقع شده است. این ژئوسایت از تپه‌های مرتفع اما مسطح و تخت با دیواره‌های پرتگاهی تشکیل یافته و عملکرد فرسایش در دامنه‌های آن اشکال فرسایشی بدیع و ساختمان‌های پلکانی ایجاد کرده است. نفوذ جریان آب حاصل از بارش باران از طریق شکاف‌های سنگی و نفوذ آن در طبقات مارنی باعث ایجاد اشکال فرسایشی در این ژئوسایت شده است.
۱۴-ژئوسایت دیواره قاضی
این ژئوسایت وسیع در غرب جزیره واقع شده است. ژئوسایت دیواره قاضی دارای اشکال فرسایشی متنوع از جمله اشکال ستونی و قارچ مانند می‌باشد. اشکال دیواره‌مانند این سایت حاصل تناوب قرارگیری لایه‌های ضخیم آهکی سخت فرسا و لایه‌های توده‌ای و نرم‌فرسای مارنی است. از دیگر اشکال ژئومورفولوژیک موجود در این سایت شیارها و خندق‌هایی است که در اثر فرسایش ناشی از جریان یافتن آب‌های حاصل از بارندگی نمایان شده‌است. از محل این ژئوسایت می توان چشم انداز کاملی از ژئوسایت بصیرا را مشاهده کرد.
منبع:
مطالب مرتبط:
