یک باستان شناس و پژوهشگر تاریخی و میراث فرهنگی استان خراسان رضوی گفت: مسجد گنبد سنگان یکی از بناهای فاخر عصر شکوفایی فرهنگ و هنر ایران در زمان سلجوقی و در سال ۵۳۵ هجری قمری ساخته شده است.
رجبعلی لباف خانیکی افزود: این بنا با نقشه تقریبا مربع با دیوارهای گچ اندود و محراب گچبری بازسازی شده و گنبدی مزین به آجر در ترکیبی موزون و چشم نواز با صلابت برجای مانده و با توجه به نامناسب بودن در ورودی و نامتناسب بودن ایوان و صحنی که بعدها به آن افزوده شده، احتمال دارد بنا در ابتدا یک چهارطاقی در انتهای ایوان قبله همانند گنبد خواجه نظام الملک در انتهای ایوان قبله مسجد جامع اصفهان بوده است.
وی ادامه داد: در بررسی گورستانهای سنگان و روستاهای مجاور آن بر روی برخی قبور قطعاتی از کتیبه های آجری عصر سلجوقیان مشاهده شده که بدون تردید متعلق به بنای باشکوهی از دوران سلجوقی در سنگان بوده است و بر لچکی های مسجد جامع سنگان هم از همان قطعات کتیبه آجری نصب است که متعلق به تزئینات مسجد جامع نیست و احتمالا بازمانده از همان مسجد باشکوهی است که اکنون بخشی از آن مسجد گنبد نامیده می شود.
مسجد گنبد با اینکه تغییر و تحولات بسیار به خود دید، اما هنوز هم آثار و شواهدی از آن برجای مانده که آن را بنایی باشکوه و زیبا جلوه می دهد.
این باستان شناس گفت: بدلیل گچبری و کاشی کاری زببای زیر گنبد این مسجد به نام مسجد گنبد معروف شده است.
وی افزود: قاعده چهار ضلعی بنا به کمک گوشوارها و طاقنماها ماهرانه به هشت ضلعی و در نهایت دایره تبدیل شده تا استقرار گنبد بر فراز آن تسهیل شود و سطوح زیر طاق در گاهی ها و لچکی ها تجلی گاه گچبری های متنوع و زیبا شده است.
لباف خانبکی ادامه داد: بر گنبد این مسجد یک رشته کتیبه کوفی گلدار بسیار زیبا قابل مقایسه با کتیبه مدرسه نظامیه خرگرد نقش بسته است.
وی گفت: روی دیوارهای مسجد گنبد سنگان گچ اندود است و مانند دیوار رباط شرف و رباط ماهی این منطقه تزئیناتی داشته است. نمای بیرونی بنا ساده و بی آلایش است و درخور آن همه شکوه و جلال فضای داخل نیست.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خواف هم از پایان مرمت اضطراری مسجد گنبد سنگان با مشارکت شرکت اپال پارسیان سنگان در سال جاری خبر داد.
محمود باعقیده گفت: با پیگیری فرمانداری شهرستان خواف و در راستای مسئولیت اجتماعی شرکت صنعتی، معدنی اپال پارسیان سنگان، تفاهم نامه ای باهدف حفاظت و حراست از آثار تاریخی شهرستان منعقد شد که بر این اساس در مرحله نخست ۵۰۰ میلیون ریال به منظور مرمت اضطراری چهار بنای تاریخی شهرستان اختصاص یافت.
وی مرمت های انجام شده در این بنا را بام سازی شامل جمع آوری اندود فرسوده، شیب بندی و کاهگل کشی اعلام کرد و افزود: مسجد گنبد سنگان که بخاطر آجرکاری و تزئینات زیبای گچی که در زیر گنبد آن وجود دارد به نام مسجد گنبد معروف شده و در واقع موزه ای کوچک از ظرافت کاری ها و خلاقیتهای دست و اندیشه انسان است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خواف ادامه داد: این بنا از زیباترین بناهای عصر سلجوقی بوده که هنوز نمازهای یومیه در آن اقامه می شود و براساس کتیبه ای که باقی مانده سال ساخت آن ۵۳۵ هجری قمری است.
مطالب مرتبط:
