در نت گپ یونسکویی که توسط این نهاد فرهنگی بین المللی برگزار شد و ثبت های جهانی محوری برای گفت وگو، دوستی و صلح میان ملت ها مطرح شد، حجت الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو ایران در سخنانی اظهار کرد: با توجه به وجود میراث ملموس و ناملموس زیادی که در کشور برای ثبت وجود دارند، در ثبت مکان ها و فضاها، سیاستی هوشمندانه در پیش گرفته ایم که بر مبنای آن صرفا بجای ثبت یک بنا و یک نقطه مشخص، مناطق و فضاهای گسترده تری را ثبت می کنیم. او ثبت جهانی راه آهن سراسری را بعنوان بیست و پنجمین میراث ملموس کشور که حدود ۱۴۰۰ کیلومتر منظر فرهنگی را در برمی گیرد و حتی نخستین میراث صنعتی کشور محسوب می شود نمونه ای از این فضاها دانست و ادامه داد: منظر فرهنگی هورامان در استان های کرمانشاه و کردستان با حدود ۴۰۹ هزار هکتار عرصه و حریم که ۱۰۶ هزار هکتار آن مربوط به عرصه و ۳۰۳ هزار هکتار نیز جز حریم است، باعث ثبت هزاران کیلومتر از سرزمینمان شدند و در نهایت مجموعه ای عظیم از سراسر کشور در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.
وی یکی از وظایف و رسالت های یونسکو و به تبع آن کمیسیون های ملی یونسکو را رونمایی از این گنجینه های بشری بواسطه ثبت آنها و بیداری و آگاهی هر چه بیشتر افکار عمومی در نگهداری و پاسداشت میراث و جلوگیری از تخریب آنها دانست و افزود: به عنوان مثال پس از ثبت جنگل های هیرکانی در سال ۲۰۱۹، خود بومیان آن منطقه و دیگر مردم، کوچکترین دست درازی و آسیب به این منطقه را بلافاصله گزارش می کردند و مانع از انجام آنها می شدند.
او با تاکید بر اینکه ایران نخستین کشوری است که هم در ثبت جنگل های هیرکانی و هم اورامانات از هنرمندان کمک گرفته، ادامه داد: این اقدام یکی از امتیازها در ثبت های جهانی است؛ یعنی حساس بودن افکار عمومی نسبت به آن ثبت.
ایوبی با بیان اینکه ارزیابان اگر تصور کنند افکار عمومی نسبت به مسأله بی اعتنا هستند، ثبت آن منطقه به عقب می افتد، اضافه کرد: به گفته ناظران یونسکو، هنرمندان ما سال گذشته نمایشگاه عکس خوبی برای اورامانات برگزار کردند و وقتی بازرسان آمدند از دیدن این نمایشگاه عکس شگفت زده شدند.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو ایران با تاکید بر اینکه حدود ۷۰۰ روستا در منطقه هورامان قرار دارند گفت با ثبت جهانی این منظر فرهنگی اینها دیگر صرفا روستا نیستند و جهانیان هر آنچه را مربوط به آیین و رسوم، فرهنگ، سبک زندگی و حتی معماری ابنیه آنهاست می بینند و آن را یک آیینه تمام نما از فرهنگ یک کشور و یک ملت می دانند.
او با بیان اینکه انتظار داریم ثبت جهانی هورامان باعث آشنایی بیشتر همه مردم ایران با این طبیعت بکر شود و همتی جمعی در پاسداشت و نگهداری از آن رخ دهد، افزود: با توجه به اینکه سهمیه کشورها در ثبت های جهانی فارغ از تاریخ کشورها به طور مشخص به یک اندازه و محدود است رئیس جمهور عراق نیز این ثبت را به ایران تبریک گفت؛ چون علاوه بر اینکه چندین شهرستان و دو استان ایران در محور اورامانات قرار دارند، کردستان عراق هم در همین محور قرار دارد و خوشبختانه این امکان وجود دارد که در دوره بعدی به پرونده کردستان عراق کمک کنیم تا به این پرونده ثبت جهانی ملحق شود. چون این موضوعات باعث می شوند تا مردم دنیا با جاذبه های گردشگری یکدیگر بیشتر آشنا شوند و محوری فرهنگی برای گفت وگو، دوستی و صلح میان ملت ها ایجاد شود.
موسیقی و معماری هورامان، محل تلاقی مردم با یکدیگر
ابراهیم زارعی، عضو هیأت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی نیز در سخنانی نخست به این نکته اشاره کرد که اورامانات در خط زلزله قرار گرفته است ولی مردم برحسب تجربه ای که از قبل داشته اند آثار معماری خود را بگونه ای ساخته اند که در برابر زلزله مقاوم باشند.
او پیرامون نقش مردم در ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان بیان کرد: علاوه بر معماری و باغ های اورامانات، باید از طبیعت، رودخانه، موسیقی و آداب و رسوم آن هم حفاظت و حمایت شود.
وی با تاکید بر اینکه وظیفه داریم مردم را به تعامل و همکاری دلسوزانه با هم فرابخوانیم، افزود: وظیفه حکومت نیز همین است که در این زمینه فعال باشد. سازمان های مردم نهاد باید وارد کار شوند؛ یعنی همانطور که به ثبت جهانی هورامان کمک کردند در زمینه آموزش نگهداری و حفظ آن هم فعال باشند و این آموزش مستمر و مداوم باشد. میتوان با مردم ارتباط مستقیم برقرار کرد تا بتوان ثروت های طبیعی، تاریخی و فرهنگی را حفظ کرد.
او با تأکید بر دوچندان شدن وظیفه مردم و مسئولان بعد از ثبت جهانی اورامانات بیان کرد: باید در امور مختلف بویژه جاده کشی مراقبت باشیم تا به این منطقه آسیبی وارد نشود. نسل جدید باید از نسل گذشته یاد بگیرد و ببیند آنها چه کرده اند که امروز این منطقه مورد توجه جهان قرار گرفته است.
او اظهار کرد: حفظ مناظر طبیعی، معماری، صنایع دستی و آداب و آیین های منحصر بفردی مانند «عروسی پیرشالیار» و «پالنگان» و صنایع دستی بسیار مهم، لازم و ضروری است، چون آنچه باعث ثبت جهانی اورامانات شد، همین ارزش های پایدار بوده است.
او با تاکید بر اینکه موسیقی و ادبیات میراث معنوی این منطقه شناخته می شوند، ادامه داد: این فرهنگ در طول هزاران سال نگهداری شده است بطوریکه در این خطه بزرگانی در حوزه موسیقی، ادب و عرفان بوده اند که مسائل مهم و کلیدی را آموزش داده اند. بنابراین باید این مسائل را به نسل جوان منتقل کنیم تا آنها نیز با عشق و علاقه میراث این منطقه را حفظ کنند.
مشارکت بالای جامعه محلی در ثبت جهانی اورامانات
پویا طالب نیا، مدیر پایگاه منظر فرهنگی هورامان نیز در سخنانی به دو معیار سوم و پنجم که اورامانات براساس آنها در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، اشاره کرد و گفت: معیار پنجم ناظر بر تعامل انسان با طبیعت است. برای مثال در این منطقه مردم به خوبی مصرف آب را مدیریت می کنند که این مسأله بخشی از میراث ملموس و ناملموس را در بردارد. ما در اورامانات پدیده خلق زمین را داریم.
او با اشاره به ایجاد قنات توسط ایرانی ها بعد از مطرح شدن کمبود آب در فلات ایران ادامه داد: در نمونه دوم نیز در اورامان زمین را خلق کردند یعنی از کمترین زمین بیشترین بهره را بردند.
وی افزود: در روستایی در منطقه اورامان جشنی به نام جشن «باران خواهی» وجود دارد که ریشه آن به مراسم «میتراییسم» برمی گردد. همچنین یکی از منحصر بفردترین زندگی های کوچ نشینی را میتوان در همین منطقه دید؛ خلاف جاهای دیگر محوریت کوچ نشینی در این منطقه «انسان» است، چون اهالی هورامان از دیرباز خوش نشین بوده اند. هورامان نقطه تلاقی مهمی است که می تواند فرهنگ های مختلف را به هم پیوند دهد؛ بطوریکه حتی تعاملات بین فرهنگی ایجاد کرده است.
طالب نیا از مظاهر فرهنگی دیگر در این منطقه را صنایع دستی دانست و ادامه داد: صنعت کاران در این حوزه به تجملات نمی اندیشند و تمام محصولات آنها کاربردی است. یا در نمونه ای دیگر خلاف دیگر نقاط خبری از خانه های اعیانی نیست، خانه ها ساده اند، چون برای مردم آن منطقه طبیعت ملاک زندگی بوده و هست. هورامان جغرافیایی بزرگ را شامل می شود که میان مردمش تعامل سازنده و پایداری وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه در ثبت جهانی این منطقه یکی از ویژگی ها مشارکت بالای جامعه محلی بود، اظهار کرد: بطور کلی در ثبت های جهانی، طرح های مشارکتی بدلیل دخیل بودن مردم ماندگارترند.
مدیر پایگاه منظر فرهنگی هورامان با تأکید بر این که باید در حوزه آموزش و نگهداری این میراث، ضوابط و دستورالعمل های مختلفی را در نظر گرفت، توضیح داد: در حوزه ساخت وساز باید با نهادها و سازمان های مختلفی مانند بنیاد مسکن، وزارت راه و شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همکاری داشته باشیم و در گردشگری نیز باید نظام نامه ای محکم و سختگیرانه در این حوزه داشته باشیم تا از این منطقه به درستی محافظت شود.
هورامان؛ مهمترین میراث تاریخ معنوی ایران
سیداحمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران و رئیس باشگاه نوروز که مجری این وبینار مجازی نیز بود، در سخنانی اظهار کرد: موسیقی، معماری و شرایط جغرافیایی این منطقه بگونه ای مهم است که مانند یک محل تلاقی باعث ارتباط مردم این سوی زاگرس با مردم آن سوی زاگرس شده است.
او با تاکید بر اینکه هورامان؛ سرزمین خورشید یکی از مهمترین میراث تاریخ معنوی ماست، اضافه کرد: ما می توانیم رابطه سازنده انسان و طبیعت را در آن ببینیم.
مطالب مرتبط:
