در بهار سال ۲۰۲۰ مقامات فرهنگی و گردشگری استان ایلام، از کشف میدان چوگانی به قدمت صدسال با دروازه‌های سنگی خبر دادند. بر روی یکی از دروازه‌های میدان کشف شده، حکاکی‌هایی به‌صورت کتیبه دیده می‌شود. این میدان در غرب ایران، نزدیکی روستایی در استان لرستان پیدا شده است.
شبکه CHTN از قول مقام ارشد میراث فرهنگی استان ایلام نوشت: به‌تازگی در طی مطالعات باستان‌شناسی و مردم‌شناسی که در الیگودرز انجام شده، عناصر معماری و تاریخی مهمی از اولین میدان چوگان لرستان، که سومین میدان چوگان ایران به‌شمار می‌رود به‌دست آمده است.
چوگان، بازی ورزشی است که افراد سوار بر اسب‌ها به‌طور سنتی در محوطه‌های سلطنتی و زمین‌های شهری اجرا می‌کردند و معمولاً با اجرای موسیقی و داستان‌سرایی و روایتگری همراه بوده است. این بازی در دسامبر سال ۲۰۱۷ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
در بازی چوگان، دو تیم رقیب، سوار بر اسب، مقابل یکدیگر مسابقه می‌دهند و با کمک یک دسته چوبی، توپ را از تیم مقابل می‌ربایند و سعی می‌کنند آن را به دروازه تیم حریف وارد کنند. براساس آنچه در پرونده ارسال شده به یونسکو به تاریخ ۳۱ مارس ۲۰۱۶ می‌بینیم، شرکت کنندگان در بازی چوگان شامل سه گروه می‌شوند: چوگان‌بازها (ورزشکاران)، روایتگران (مرشدها و نقال‌ها) و نوازندگان.
عناصر معماری کشف شده در این اثر تاریخی، شامل چهار آسیاب سنگی ایستاده است که دروازه‌های میدان چوگان را تشکیل می‌دادند و یکی از آنها دارای کتیبه‌ای فارسی است.
این میدان چوگان در روستای خلیل آباد در دامنه‌های قالی‌کوه و اشترانکوه واقع شده که به‌دلیل مجاورت با آب سفید و آبشار شول آباد، در آینده‌ای نزدیک به مناطق گردشگری استان افزوده خواهد شد.
طبق آنچه که از گفتگوی عطا حسن‌پور -باستان‌شناس- با CHTN برمی‌آید، کتیبه کشف شده و حکاکی شده بر روی بدنه یکی از دروازه‌های چوگان، ۴ مصرع شعر فارسی را به نمایش می‌گذارد که قدمت آنها به سال ۱۱۱۶ هجری قمری (۱۷۰۴-۱۷۰۵میلادی) و همزمان با اواسط عصر صفویه بازمی‌گردد.
شواهد به‌دست آمده در محل این کتیبه نشان می‌دهد که یحیی بن یوسف (نوه خلیل خان سرلک) یکی از حکام معروف بختیاری در دوره صفوی، عمارتی را در این منطقه تأسیس کرده که مشرف به زمین چوگان بوده است. سنگ‌های تراشیده شده و به‌جامانده از این سازه که در اطراف میدان پراکنده هستند، عظمت این میدان را در روزگار شکوه خود نشان می‌دهد.
نمونه مشابه این سازه باشکوه سنگی، در میدان نقش جهان اصفهان (که در یونسکو به نام میدان امام ثبت شده) دیده می‌شود. زمین چوگانی که در نقش جهان می‌بینیم، قدیمی‌ترین میدان چوگان دنیاست. باتوجه به شواهد به‌دست آمده از میدان چوگانی که در اصفهان و قزوین وجود دارد، میدان چوگان ایلام، سومین آنها به‌شمار می‌رود.
با مطالعه تاریخ دوران صفویه و معماری این دوران در ایران و به‌خصوص در لرستان، می‌توانیم اطلاعات بیشتری به‌دست آورده و در اختیار علاقمندان هم قرار بدهیم.
چوگان یک ورزش تیمی همراه با اسب‌سواری است که نسخه مدرن‌تر آن را در بازی پولو می‌بینیم. این بازی از دیرباز تفریحی اشرافی به‌شمار می‌رفت و در زمینی اختصاصی بر روی اسب‌های آموزش دیده برگزار می‌شد. امروزه بازی چوگان در کشورهای ایران، تاجیکستان، ازبکستان و آذربایجان اجرا می‌شود.
پولو برای نخستین بار، هزاران سال پیش در ایران (یا پرشین باستان) ابداع و بازی شد. نام اصلی پولو «چوگان» بود و در ایران هنوز هم به همین نام خوانده می‌شود.
این بازی از خواستگاه ایرانی خود در پرشیا به قسطنطنیه و از شرق به باختر و افغانستان و سپس به تبت، چین و ژاپن، و از تبت به هند گسترش یافت و در دوران مغول به اوج شکوفایی خود رسید. کلمه «پولو» از کلمه تبتی «Pulu» به معنای ریشه درخت بید گرفته شده که توپ‌های چوگان را از آن می‌ساختند. پولو اولین ورزش تیمی در جهان و اولین بازی با توپ در جهان بوده؛ و امروز به‌عنوان سریعترین ورزش تیمی و بازی توپی شناخته می‌شود. نخستین بازی چوگان ثبت شده، به تاریخ ۶۰۰ پیش از میلاد در ایران باستان اجرا شد. این بازی در طول تاریخ شیوه‌ای محبوب بین ژانرال‌ها، جنگنجویان، شاهزادگان و پادشاهان برای آموزش فنون جنگ به سواره نظام‌شان بوده است.
مطالب مرتبط:
