سولماز رئوف، سرپرست هیأت باستان شناسی مستقر در این منطقه گفت: نخستین کاوش های باستان شناسی در روستای شمام از توابع بخش مرکزی شهرستان رودبار استان گیلان در سال ۱۳۴۸ خورشیدی به سرپرستی عبدالحسین شهیدزاده انجام شد و گورستان عظیمی متعلق به دوران اشکانی با گورهای زاغه ای بدست آمد.
او در ادامه اظهار کرد: پس از کاوش شهیدزاده، شمام علیرغم موقعیت ویژه تاریخی در برنامه پژوهشی باستان شناسی کشور قرار نگرفت و در طول زمان آسیب های فراوانی دید. در تابستان سال ۱۳۸۳ به منظور تدوین اطلس باستان شناسی گیلان، محوطه های باستانی شهرستان رودبار از جمله شمام توسط محمدرضا خلعتبری و بهروز همرنگ مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت.
این باستان شناس افزود: در اوایل تابستان ۱۴۰۰ خورشیدی، طی عملیات خاکبرداری به منظور ایجاد پی ساختمان مسکونی در روستای شمام بخشی از یک سازه دستکند آشکار شد. با حضور کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان از ادامه کار جلوگیری بعمل آمد و با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گمانه زنی در این محوطه انجام و یک گمانه ۵/۲ در ۳ متر حفر شد و سازه دستکند مورد مستندسازی قرار گرفت.
سرپرست این هیأت باستان شناسی با بیان اینکه این سازه به احتمال زیاد یک گودال ذخیره سازی غلات حفرشده در دل بستر آهکی است، گفت: قطر دهانه ورودی این چاله ۷۰ سانتیمتر، عمق آن ۱۲۲ سانتیمتر و قطرش در پایین ترین بخش و کف ۱۱۰ سانتیمتر است. دیواره داخل سازه، گل اندود و کف آن به قطر ۱۰ سانتیمتر با گل کوبیده فرش شده است.
رئوف با بیان این نکته که در گذشته برای حفظ دانه غلات برای مدت زمان طولانی آن را در محلی به نام گودال ذخیره سازی انبار می کردند، یادآور شد: این گودال ها اصولا در داخل زمین هایی با بافت متراکم حفر میشده و در مکان ها و فرهنگ های مختلف به خصوص مکان های مرطوب دیده می شود.
این باستان شناس همچنین بیان کرد: گودال های ذخیره علاوه بر حفظ محتویات داخلی از حمله حشرات، میکروارگانیزم ها و حیوانات خارجی مانند موش و جوندگان مکان امنی را برای پنهان کردن غلات که اصلی ترین ماده غذایی در گذشته بوده در برابر سرقت غریبه ها و دشمنان فراهم می کرده است.
او افزود: کشف چاله های ذخیره برای افراد ناآگاه دشوار بود، زیرا در ورودی این چاله ها بسته و سپس روی آن با توده های کاه و حتی زباله استتار میشد.
او با بیان اینکه گودال های ذخیره سازی در بین تمام فرهنگ ها و در سراسر جهان وجود دارد و برای اولین بار شواهد آن از دوران فراپارینه سنگی و در خاور نزدیک در محوطه سکونتگاهی عین ملاحه مربوط به فرهنگ ناتوفی ظاهر شد، گفت: از آنجا که این روش ذخیره سازی بیشتر در خاورمیانه شناخته شده است بیشتر گزارش های تاریخی از آن به عنوان اقتصاد آسیایی یاد می کنند و در دهه ۱۹۸۰ میلادی این تکنیک در بین بادیه نشینان صحرای نگو (Negev) قابل مشاهده بود.
به گفته رئوف، در اروپای مرکزی این گودال های ذخیره سازی از دوران نوسنگی، دوران برنز، عصر آهن و دوران متأخر شناخته شده است.
او با بیان اینکه گودال ذخیره کشف شده در روستای شمام در زمانهای گذشته بطور کامل خالی شده بود، گفت: احتمالا برای استفاده دوباره از گودال، ورودی آن را با تخته سنگی مسدود کرده بودند که بر اثر برخورد تیغه دستگاه بیل مکانیکی با آن، بخشی از آن تخریب شد.
سرپرست هیأت باستان شناسی همچنین اظهار کرد: به منظور حفاظت از این سازه، پس از پایان کاوش و مستندسازی، داخل آن با خاک سرندشده پر شد.
در این کاوش، تعدادی قطعه سفال در روستای شمام نیز بدست آمده است که رئوف درباره آنها گفت: براساس مطالعه و مقایسه تطبیقی با نمونه های بدست آمده از کاوش شهیدزاده در شمام، بیشتر این قطعات به صورت کاملا صیقلی با خمیری به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز مربوط به دوره اشکانی هستند و تعداد اندکی سفال لعابدار متعلق به اوایل دوران اسلامی نیز در بین داده ها بچشم می خورد.
مطالب مرتبط:
