پل تاریخی کرج در فراموشی
سازه قدیمی کرج که به نام پل دختر یا پل شاه عباسی هم شناخته می شود، پلی در ورودی شهر و نزدیکی میدان حافظ امروزی است که بعد از گذشت سالها در برابر بارش ها دوام نیاورد و بخشی از آن ۱۵ آذر سال گذشته فرو ریخت. اما داستان پل صفوی کرج به همین آوارها و خرابی ها ختم نمی شود. از طاق های زیرین آن گرفته تا آبی که دیگر در زیر پل صفوی زیبایی پل را به رخ کرجی ها و گردشگرانش نمی کشد، هر کدام داستانی را روایت می کنند از تاریخی که به مرور در حال تخریب است، اما این بار گویا متولیان میراثی البرز فرصت رسیدگی به آن را ندارند.
براساس دیده ها، علاوه بر ریزش بخشی از پل در همان چند ماه گذشته، پناهگاهی که هنوز برخی نشانه های آن در فضای داخلی پل وجود دارد هم در حال از بین رفتن است. از سوی دیگر پوشاندن بخشی از دهانه پل که می تواند راهی برای ورود به پناهگاه بالای پل باشد و امروز دو ورودی آن بطور کامل پوشانده شده هم نشانه های دیگر همین بی توجهی است، به خصوص وقتی معتادان منطقه با تخریب آجرهای روی هم بالارفته ورودی کوچکی راه را برای خودشان هموار می کنند و فضای امن زیر پل را مکانی برای استراحت یا دیگر کارهای خود کرده اند.
از سوی دیگر بخش های فروریخته پل داخل رودخانه، امروز در اطراف پل جا خوش کرده اند و میراث فرهنگی هنوز دست کم قدمی برای حفاظت از آجرهای صفوی پل برنداشته است.
چیزی بسیار متفاوت تر از چیزی که اوژن فلاندن، نویسنده و نقاش فرانسوی در ۱۸۴۰ میلادی در سفرنامه سیاح نوشت: «شش فرسخی پیش راندیم به امامزاده رسیدیم که در طرف راست جاده قرار داشت، رسیدیم و در نزدیکش رودی جاری که پیوسته سنگ های سفید قبور را شست وشو می دهد. چون از قزوین بیرون شدیم، از پلی آجری که بر روی رود کرج زده شده و آبش از البرز سرازیر می شود، گذشتیم.» در نقاشی که او از این پل ترسیم کرد، امامزاده ای کنار این بنای تاریخی وجود دارد، اما امروز هیچ نشانی از آن وجود ندارد.
یا دورتر از آن، عبدالعلی خان ادیب الملک در سفرنامه ادیب الملک به عتبات در زمان عبور از کرج اینطور توصیف کرد: «از قریه کن شمیران تا سلیمانیه (کرج) چهار فرسخ بیشتر است و همه آن دشت و صحرا به جهت گشت و تماشا در نظر از یک پارچه زمرد سبزتر. نیم فرسنگ به سلیمانیه مانده قریه کلاک است. دو ساعت به غروب مانده از رودخانه کرج گذشتم. بنه از پل رفته بودند و آب رودخانه زیاد می نمود.» و حتی میرزا حسین فراهانی در سفرنامه خود به همین نام وضعیت پل صفوی کرج را اینطور تفسیر کرد: «از مهمانخانه شاه آباد به حصارک می رود و چهار فرسخ است و دو فرسخ که رفت به پل کرج می رسد، پل کرج پنج چشمه و بنای آن از قدیم است، بانی معین نیست.»
با همه این تفاسیر نباید حضور وزیر میراث فرهنگی پای این پل تاریخی را یک روز بعد از ریزش این پل فراموش کرد. علی اصغر مونسان در آن بازدید با بیان اینکه فرسودگی و آسیب دیدگی آثار تاریخی رویداد جدیدی در جهان و ایران نیست، گفت: اقدام فوری برای حفاظت و مرمت پل تاریخی کرج انجام می شود.
پنج ماه قبل و در زمان حضور مونسان، او به رسانه ها پیرامون وضعیت پل شاه عباسی کرج در این روزها گفت: «قرار است برای حفاظت از این پل به سرعت اقدامات فوری زیر باران صورت بگیرد و به محض اینکه بارش ها قطع شود عملیات اصلی مرمت انجام خواهد شد ضمن آنکه باید وزن سقف پل را کاهش دهیم تا عمر آن بیشتر شود.»
هر چند برخی افراد می گویند بازسازی و مرمت این پل در سالهای گذشته باعث شده که شکل نخست آن تا اندازه ای دگرگون شود، اما با این وجود پل دختر کرج را که با نام پل سلیمانیه و پل شاه عباسی یا حتی پل صفوی کرج شناخته می شود سازه ای از دوره صفویه می دانند که روی رودخانه کرج ساخته شد، اما این پل بر بقایای پلی کهن تر منسوب به دوره سلجوقی ایجاد شده که بازسازی آن در دوره صفوی به این سازه نمای پل های دوره صفوی را داده است. این پل تاریخی ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ به شماره ۳۵۰۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
البته برخی منابع این پل را به نام «پل خاتون» نیز می شناسند. حمدالله مستوفی، تاریخ نویس قزوینی در کتاب «نزهه القلوب» آورد: «از رودخانه کرج و پلی با یک طاق به نام پل خاتون یاد می کنند که به یادبود زبیده خاتون، همسر محبوب هارون الرشید نامگذاری شده است.»
پل صفوی کرج در بخش خاوری شهر کرج و در ابتدای ورودی محله حصار کرج نزدیک به ۶۱ متر طول و بیش از هفت متر پهنا دارد. طاق دهانه های بزرگتر با کمان نیم دایره اجرا شده است، در حالی که کمان دهانه های طبقه دوم، به شکل جناغی است. راه دسترسی به دهانه های طبقه دوم، از طریق راه پله ای است که در دهانه کوچک جایگذاری شده است. این دهانه ها همچنین محلی برای استراحت بشمار می رفته است.
در سال ۱۳۳۰ شمسی با ساختن پلی در نزدیکی پل دختر که به پل سنگ معروف است، تردد از روی پل دختر ممنوع شد و تردد از روی پل جدید صورت گرفت. این پل به مرور زمان و بر اثر عوامل طبیعی از جمله جاری شدن سیل و ریزش باران دچار فرسودگی شدید شده و به دلیل کاهش استحکام پایه های آن در معرض فرو ریختن و نابودی بوده است.
در سال ۱۳۸۸ بازسازی و بهسازی پل آغاز شد. برای فراهم کردن بازدید و گذر گردشگران روی این پل تاریخی و بکارگیری فضای پیرامون پل که دربرگیرنده رودخانه و بستری سبز است، ساماندهی روی پل انجام شد و روی پل سنگفرش شد و دو جان پناه در دو سوی پل و دو پلکان ورودی برای آمد و شد در دو سوی پل بنا شد.
مطالب مرتبط:
