نزدیک به ۸۰ سال پیش با جاری شدن سیل در زمین های کشاورزی کاشان، تمدنی به قدمت نزدیک به هشت هزار سال با ابزارآلات و سفالینه هایی متفاوت از ابزارهای کنونی مشاهده شد که حیرت و حس کنجکاوی همگان را برانگیخت. محوطه باستانی سیلک یکی از ارزشمندترین محوطه های باستانی ایران و جهان است که نزدیک به هشت هزار سال پیش شواهد و مدارک تحولات زندگی بشر را در خود نگاه داشته است.
این محوطه شامل تپه شمالی (سیلک کوچک)، به مساحت نزدیک پنج هکتار، تپه جنوبی (سیلک بزرگ)، به مساحت نزدیک هشت هکتار و ۲ گورستان به نام های گورستان الف و گورستان ب است.
این تپه ها به ترتیب از قدیم به جدید آثار دوران مختلف تمدن بشری شامل عصر نوسنگی، عصر مس و سنگ، دوران شهرنشینی، عصر مفرغ و آهن و دوره ماد را به نمایش می گذارند.
مهمترین آثار تمدنی شناخته شده در سیلک شامل نخستین روستاها و خانه های ساخته شده به دست بشر، نخستین جانوران و گیاهان اهلی، نخستین کوره های پخت سفال و ذوب فلز و نخستین آثار خط و نوشتار است.
این محوطه در سالهای ۱۳۱۲، ۱۳۱۳ و ۱۳۱۶ خورشیدی برای نخستین بار از سوی هیات باستان شناسی فرانسوی به سرپرستی رومن گیرشمن مورد کاوش قرار گرفت.
سیلک همچنین در سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ خورشیدی، از سوی هیات باستان شناسی ایرانی به سرپرستی صادق ملک شهمیرزادی مورد کاوش و بازنگری قرار گرفت و نتایج این پژوهش ها در چندین جلد کتاب به چاپ رسید و در دسترس همگان قرار گرفت.
این اثر ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ خورشیدی به شماره ۳۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و اکنون در فهرست اثرهای نامزد ثبت در میراث جهانی قرار دارد.
از شهرستان کاشان مجموعه باغ فین در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است؛ مجموعه ای که تا پیش از شیوع کرونا پربازدیدترین اثر تاریخی کشور محسوب می شد.
هشتم تیر ۱۳۹۰ باغ فین کاشان بهترین نمونه خلق فناوری با طراحی بی نظیر و هندسی از کاملترین باغ های ایرانی با کسب پنج معیار از ۶ معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی به همراه هشت باغ ایرانی دیگر در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد به ثبت جهانی رسید.
هفت اثر از آثار تاریخی اصفهان به نام های میدان نقش جهان، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع و سه قنات به ثبت جهانی رسیده و کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی است.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک توضیحاتی درباره جدیدترین تلاش ها برای ثبت جهانی سیلک ارائه کرده است.
متخصصان داخلی و خارجی در حال تهیه مستندات سیلک
جواد حسین زاده با اشاره به تلاش متخصصان ایرانی در جمع آوری مستندات و تکمیل پرونده سیلک با همکاری برخی نهادهای مرتبط در زیرمجموعه یونسکو افزود: بطور حتم سیلک چهار تا پنج معیار از هشت معیار فرهنگی لازم برای ثبت جهان را دارد و بر این پایه، تشکیل پرونده، تهیه و جمع آوری مستندات ثبت جهانی اثر تاریخی سیلک از سوی متخصصان داخلی و خارجی در حال انجام است.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک کاشان پیرامون اینکه تپه سیلک کاشان از معیارهای ثبت در یونسکو برخوردار است، اظهار داشت: امسال با برداشتن گام های نخست ثبت جهانی این اثر، تشکیل پرونده و پس از آن تعامل با شماری از متخصصان داخلی و خارجی برای جمع آوری مستندات و گردهم آوردن یک گروه متخصص برای تکمیل پرونده در دست اقدام است.
وی خاطرنشان کرد: تمدنی که میراث فرهنگی یک منطقه است و وجود برخی از کهن ترین و مهمترین دستاوردهای بشری با سبک خاصی از زندگی در یک جغرافیای جهان، از جمله معیارهای سیلک برای نامزد شدن در فهرست دایمی یونسکو محسوب می شود اما وجود ساخت و سازهای غیر مجاز، معضل اصلی و بطور حتم به عنوان یک مشکل و مساله برای ثبت جهانی سیلک است.
حسین طاده ساداتی با تاکید بر اینکه در ۲ دهه کنونی به ویژه در محدوده عرصه سیلک ساخت وسازهای کامل غیرقانونی و حتی غیرمفید و ضروری از جمله ویلاها، باغ ها و رستوران ها انجام شده، ادامه داد: البته در ۲ سال اخیر با همکاری شهرداری، فرمانداری بویژه، قوه قضاییه و دادستانی شهرستان کاشان از این وضعیت جلوگیری شد و شاید در ۱۵ سال اخیر کمترین تهدید از نوع ساخت و ساز به سیلک ایجاد شده است.
وقوع کمترین ساخت و سازها در یک سال
مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک با تاکید بر وقوع کمترین ساخت و سازها در عرصه ۴۰ هکتاری سیلک در یکسال اخیر اضافه کرد: حتی احتمال رسیدن ساخت و سازها به صفر در عرصه سیلک وجود دارد که این مهم بدون کمک قوه قضاییه، اجرای احکام شهرداری، شهرداری کاشان و فرمانداری امکان پذیر نبود؛ با این وجود همچنان در حریم سیلک مشکل وجود دارد که پایگاه در تلاش برای رفع آن است.
وی، ادامه خرید زمین های محدوده عرصه و ضرورت خریداری زمین برای ۱۰ هکتار از زمین های عرصه را نیز از برنامه های سال آینده دانست و تصریح کرد: ۳۰ هکتار از عرصه ۴۰ هکتاری سیلک متعلق به دولت است و ۱۰ هکتار دیگر باید خریداری شود که وزارت راه و شهرسازی و جهاد کشاورزی از سوی هیات دولت در سال ۱۳۸۸ به تامین منابع ملکی مکلف شدند.
به گفته وی، امید می رود با تدبیر وزیر جهاد کشاورزی و رایزنی های وی، آرزوی ۹۰ ساله برای کاشانی ها محقق شود و برای همیشه سیلک از وجود ساخت و سازها نجات یابد.
خریداری ۵۰ میلیارد تومان زمین و ملک در عرصه و حریم
حسین زاده ساداتی با یادآوری نزدیک به ۵۰ میلیارد تومان به قیمت امروز از منابعی که دولت به صورت زمین و ملک در شهرک فتح المبین در اختیار پایگاه میراث فرهنگی سیلک قرار داده بود، خاطرنشان کرد: زمین های سنددار در عرصه و حریم یک از مردم خریداری شد و بعضی از این زمین هایی نیز که در گذشته توسط شهرداری خریداری شده بود سهم شهرداری پرداخت و زمین ها تحویل گرفته شد.
وی با تاکید بر اینکه امسال نیز روند خریداری زمین ها ادامه دارد، افزود: چهار مِلک موجود در عرصه سیلک و در کنار دسترسی جدید آن کارشناسی و قیمت آن نیز مشخص شده و پایگاه در حال توافق با مالکان آن است.
فراهم کردن دسترسی به سیلک از محور اصلی گردشگری تا سال آینده
مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک، ایجاد و فراهم کردن یک مسیر دسترسی و ورودی جدید برای سیلک از محور اصلی امیرکبیر را یکی از برنامه های اجرایی خیلی بزرگ در سال جاری برای سیلک که در حال رسیدن به نتیجه نهایی است، تاکید و عنوان کرد: به طور تقریبی این محور از دهه ۵۰ تا کنون که توسعه کاشان بویژه بعد از انقلاب شروع شد با ساخت و سازهای انجام شده در محور فین سیلک را از چشم شهروندان پنهان کرده بود.
به گفته وی، اکنون سیلک با خرید یک ملک یک هزار و ۵۰۰ متر مربعی و تخریب بنای موجود با چندین باب مغازه و خانه ۵۰ ساله از محور امیرکبیر بطور کامل مشخص قابل دید است و مردم می توانند هنگام تردد از محور امیرکبیر به فین به راحتی سیلک را ببینند. وی خاطرنشان کرد: آماده سازی این مسیر دسترسی تا یکسال آینده انجام خواهد شد تا گردشگران بتوانند از اصلی ترین مسیر و محور گردشگری کاشان رفت و آمد کنند.
مطالب مرتبط:
