ناکامی در ثبت جهانی باغ ۳۳ هکتاری رامسر برای اولین بار در سال ۸۸ رقم خورد، زمانیکه این اثر ملی به عنوان یکی از ۲ طرح پیشنهادی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وقت به یونسکو ارائه شد، اما کارشناسان یونسکو با مشاهده احداث سازه نیمه تمام مجتمع فرهنگی در عرصه باغ، ثبت این اثر ملی از دستور ثبت جهانی خارج کردند.
ساخت مجتمع فرهنگی در داخل باغ ۳۳ هکتاری سابقه ۱۸ ساله دارد و تنها در حد اسکلت باقی ماند. علت این وضعیت مخالفت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با هرگونه مداخله مدیریتی در این مجموعه بوده است. کارشناسان میراث فرهنگی در تمامی حدود ۲ دهه گذشته معتقد بودند که برای حفظ هویت باغ ۳۳ هکتاری اسکلت ساخته شده برای مجتمع فرهنگی باید تخریب شود. به اعتقاد این کارشناسان با توجه به حساسیتی که روی زمین باغ ۳۳ هکتاری رامسر وجود دارد، از ابتدا بایستی مکانی دیگری برای این موضوع انتخاب می شد و اکنون نیز اصرار دارند برای تسهیل در روند ثبت جهانی این باغ، باید سازه مجتمع فرهنگی هنری برچیده و به محوطه باغ هشت هکتاری در محل ساخت کنوانسیون تالاب ها منتقل شود.
برای حل این مشکل در برهه ای از زمان پیشنهاد ساخت مجتمع فرهنگی هنری براساس المان های بومی شهر رامسر مطرح شد ولی کارشناسان میراث فرهنگی با آن مخالفت کرده و معتقد بودند که المان های سازه ای در رامسر مربوط به دوره پهلوی با سازه هایی بتنی است و اینگونه سازه ها نیز هیچ سنخیتی با تعریف یک اکو باغ برای باغ ۳۳ هکتاری ندارد.
باغ ۳۳ هکتاری حتی پس از آنکه در سال ۸۳ به ثبت ملی رسید ، کلکسیونی حیرت انگیز از مداخلات شهری و رفتار های خارج از ضوابط یک بافت تاریخی را از سرگذرانده است؛ از سودای ساخت بزرگترین پارک خاورمیانه گرفته تا بی توجهی به سیستم زهکشی درختان و خشکیدن انبوه مرکبات و ساخت سازه مجتمع فرهنگی در بخشی از باغ.
به اعتقاد کارشناسان، باغ ۳۳ هکتاری رامسر یک باغ تاریخی است که نمونه کوچک از گونه های جنگل های هیرکانی میراثی را به طرز شگفت انگیزی در قلب یک شهر جای داده و پهنه ای از مرکبات و گونه های گیاهی تاریخی با ارزش در آن روییده است. براساس مدارک و شواهد این باغ از نظر ریخت شناسی و معماری از همان ابتدا دارای طرح و نقشه مشخص بوده و الگوی هندسی، فرم های شکسته و ترکیب آنها با دایره آن را در کنار نمونه های ایرانی آن مانند هشت بهشت اصفهان و مشابه خارجی مانند ورسای فرانسه قرار می دهد.
گذشته از این، شهروندان رامسری دلبستگی عمیق و حساسیت بالایی نسبت به تمام مختصات تاریخی و میراثی این باغ دارند و معتقدند هرگونه مداخله شهری نابجا و خدشه به هویت آن شانس ثبت جهانی و مزایای حاصل از آن را از بین می برد.
در واقع تمامی تلاش ها برای ثبت جهانی این اثر تاریخی به این دلیل است که همزمان با ثبت این اثر در یونسکو نه تنها این باغ به گردشگران کشورهای مختلف جهانی معرفی می شود، از طرف دیگر با ورود مسافران و گردشگران خارجی برای بازدید از این محوطه تاریخی قطعا رونق اقتصادی و افزایش درآمد از سهم گردشگری برای مازندران محقق خواهد شد.
با این وجود، در حالی که انتظار شهروندان این بود سازه مجتمع فرهنگی که محل ایراد کارشناسان یونسکو بوده است، برای رفع نقص جمع آوری شود، بتازگی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران از اختصاص ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیارد تومان بودجه برای تداوم ساخت مجتمع خبر داده است.
تداوم پافشاری ها برای ساخت این بنا در داخل باغ و در کنار آن مداخله مدیریت شهری ناکارامد باعث شده تا روند احیای باغ ۳۳ هکتاری و رفع نقص های آن بیشتر از یک دهه پس از پیشنهاد ثبت جهانی آن روی دور تسلسلی باطل قرار گیرد و اجرای آن تا مدتها متوقف شود، بطوریکه تعیین تکلیف آن درصدر مطالبات مردم رامسر قرار می گیرد.
سماجت بر ساخت مجتمع
ادامه نارضایتی شهروندان رامسری پیرامون ناکامی های ممتد در سرنوشت این باغ ایرانی که حالا دیگر با عنو ان طلسم از آن یاد می کنند، در حالی است که مدیران شهرستان در جریان سفر هشتم مرداد سال ۹۸ علی اصغر مونسان وزیر وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به رامسر و شرکت در شورای برنامه ریزی مازندران خواستار رفع این مشکلات برای ثبت جهانی این اثر تاریخی شده بودند.
با این حال وزیر وقت در آن جلسه اعلام کرد که پس از مذاکرات انجام شده با اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی موافقت شده که کار ساخت مجتمع فرهنگی ادامه یابد به شرط این که این مجموعه به هیچ عنوان کاربری اداری نیابد و به عنوان مجموعه فرهنگی و موزه ای در داخل باغ ۳۳ هکتاری مورد بهره برداری قرار گیرد.
مصوبه شورای برنامه ریزی مازندران در حالی به عنوان راه حل ادغام سرنوشت مجتمع فرهنگی با باغ ۳۳ هکتاری با حضور وزیر وقت میراث فرهنگی در سال ۹۸ گذرانده شد که محمد حسن طالبیان، معاون همان وزیر سال گذشته در جریان دو سفرش به منطقه و بازدید از این مکان معتقد بود با وجود مصوبه شورای برنامه ریزی استان سازه داخل باغ ۳۳ هکتاری به دلیل عدم استحکام و همچنین مغایریت با هویت باغ تاریخی این مجموعه باید جمع آوری شود. وی همچنین خشک شدن بخشی از درختان، نصب موزائیک های نامناسب و نبود زهکش در باغ را از دیگر مشکلات بر سر راه ثبت جهانی آن برشمرد و خواستار رفع آنها شده بود.
انتخاب میان مجتمع فرهنگی یا ثبت جهانی؟
یک کارشناس میراث فرهنگی با تشریح میزان حساسیت ها بر روی سازه نیمه تمام ۱۸ ساله داخل باغ ۳۳ هکتاری از آن به عنوان تهدید جدی ثبت جهانی این باغ یاد کرد و گفت: حساسیت کارشناسان یونسکو به این خاطر است که ساخت بنا در داخل یک باغ تاریخی، مداخله مستقیم شهری محسوب می شود.
محمدقاسم کفاشی پیرامون اینکه ساخت مجتمع فرهنگی در داخل باغ رامسر مهمترین مانع بر سر راه ثبت جهانی این باغ است، افزود: علاوه بر این، برابر ضوابط عرصه ای یک اثر ملی، مداخله مستقیم در کالبد و عرصه آن به هیچ وجه مجاز نیست، چرا که هرگونه مداخله منجر به تغییر هویت اثر ملی می شود و در اینجا با ساخت مجتمع فرهنگی با هر نیتی، مداخله در کالبد و عرصه باغ ۳۳ هکتاری صورت می گیرد که خلاف است.
وی مصوبه شورای برنامه ریزی مازندران را فاقد پشتوانه کارشناسی لازم دانست و گفت: در آن نشست به جای اینکه تداوم ساخت مجتمع با تغییر کاربری آن را مصوب کنند، باید هرگونه تصمیم گیری پیرامون سرنوشت این سازه به بخش های تخصصی واگذار می شد که متاسفانه این اتفاق نیفتاد و در نتیجه ما با مصوبه ای مواجه هستیم که برای رفع مشکل ثبت جهانی باغ اثربخشی ندارد.
کفاشی افزود: آنچه مسلم است این که اگر قرار بر پافشاری در ثبت جهانی باغ ۳۳ هکتاری وبرخورداری از مزیت هایش باشد، باید ساخت مجتمع فرهنگی متوقف و سازه نیمه تمام از داخل باغ جمع آوری شود، چرا که عرصه یک اثر ملی بخش جدایی ناپذیری آن محسوب می شود و به عبارت عامیانه شما نمی توانید یک بخش از اجزای بدن انسان مانند قلبش را از او جدا کنید و انتظار داشته باشد که ادامه حیات بدهد و به عنوان انسان کامل شناخته شود.
از سوی دیگر بخش عمده نظرهای کارشناسی پیرامون جمع آوری سازه از داخل باغ این است که این اثر ملی کارکرد باغی دارد، بنابراین هرگونه سازه ای که هویت این اثر ملی را تغییر و از کارکرد اصلی آن دور کند تهدیدی تمام عیار محسوب می شود
رئیس اداره میراث فرهنگی رامسر نیز از انجام اقدامات حقوقی برای جلوگیری از ساخت مجتمع فرهنگی در داخل باغ خبر داد و گفت: در آخرین جلسه برای بررسی طرح احیای باغ ۳۳ هکتاری که با حضور مشاوران طرح و محمدحسن طالبیان معاون وزیر میراث فرهنگی در فرمانداری رامسر برگزار شد با توجه مخالفت کارشناسان میراث فرهنگی و همین طور معاون وزیر با ساخت مجتمع فرهنگی ما نیز اقدامات حقوقی برای جلوگیری از ساخت این سازه را به جریان انداخته ایم.
نادر سحرخیز افزود: نظر کارشناسی اقای طالبیان نظر مجموعه میراث فرهنگی است، چرا که ایشان به عنوان معاون وزیر، نگاه معمارانه نسبت به این فضا دارد، ضمن اینکه بیش از ۱۸ سال از ساخت این بنا می گذرد، به نظر می رسد دیگر قابلیت ایستایی و استحکام بخشی ندارد، بنابراین چنانچه این نقص ها از جمله توقف ساخت مجتمع فرهنگی و هنری برطرف نشود، ما امکان ارسال پرونده باغ ۳۳ هکتاری برای ثبت جهانی را نخواهیم داشت.
وی توضیح داد: باغ ۳۳ هکتاری یکی از ۲ طرح پیشنهادی اداره کل میراث فرهنگی استان مازندران در سال ۸۸ برای ثبت جهانی به سازمان یونسکو بود که به دلیل وجود ساختمان نیمه کاره فرهنگی و هنری از دستور ثبت جهانی خارج شد، این درحالی است که با وجود اینکه در شورای برنامه ریزی استان ساخت بنای نیمه کاره با کاربری فرهنگی و هنری به تصویب رسید، اما کارشناسان میراث فرهنگی کماکان این سازه را مانعی برای ثبت جهانی می دانند.
سحرخیز پافشاری ها برای ساخت این بنا در عرصه باغ را غیرمنطقی خواند و در خصوص آخرین اقدامات برای طرح بهسازی باغ هم گفت: در این خصوص جلسات متعددی با شهرداری برگزار شد، که در حال حاضر ۹۰ درصد از آن انجام شده است، اختلاف سلیقه هایی بین پیمانکار و شهردار بود که حل شد و همچنین کتابچه و دستوراتی برای تمام بخش های باغ تهیه شده است.
او همچنین این باغ را مجموعه ای درآمد زا برای منطقه توصیف کرد و ادامه داد: رامسر از معدود شهرها در ایران و حتی دنیا بشمار می رود که حدود ۷۰ هکتار فضای سبز اعم از باغ ۳۳ هکتاری، مجموعه بلوار معلم از ابتدا تا انتها، مزرعه کشاورزی، و باغ هشت هکتاری در اختیار دارد که می تواند با فراهم کردن زمینه های لازم مانند همین ثبت جهانی باغ ۳۳ هکتاری زمینه رونق گردشگری بویژه گردشگری خارجی را برای کشور و استان مازندران فراهم کند.
چالش نبود فضای فرهنگی
واقعیت این است که سرنوشت باغ ۳۳ هکتاری با نبود فضای فرهنگی مناسب در شهر گردشگرپذیری مانند رامسر مورد تهدید قرار گرفته و راه برون رفت از این وضعیت هم به تداوم ساخت مجتمع در این باغ با هویت تاریخی گره زده شده است. به همین دلیل هم در حالی که کارشناسان میراث فرهنگی نگران جانمایی اشتباه مجتمع فرهنگی در داخل باغ و تهدید ثبت جهانی آن هستند، فعالان فرهنگی رامسر نیز نسبت به نبود حتی یک فضای فرهنگی در این شهر گردشگر پذیر معترض هستند و همواره در هر نشستی متولیان فرهنگی را تحت فشار قرار می دهند.
اگرچه مجتمع امین منطقه کتالم با فضای فرهنگی در سال گذشته افتتاح شد، ولی فعالان فرهنگی رامسر خواستار داشتن فضای فرهنگی مستقل در داخل شهر خودشان هستند و در درجه اول در هر نشستی تعیین تکلیف سازه نیمه تمام داخل باغ ۳۳ هکتاری را هدف قرار می دهند، احتمالا به این خاطر که ساخت آن را به خاطر نیمه تمام بودند در دسترس تر می بینند.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران گفت: متاسفانه شهرستان رامسر برخلاف سایر شهرهای استان هنوز از یک مجتمع فرهنگی و هنری که فرهیختگان، اندیشمندان و فعالان فرهنگی شهرستان بتوانند در جایگاهی ثابت و اختصاصی در آن به فعالیت بپردازند، برخوردار نیست.
عباس زارع با اشاره به پیگیری ها و پافشاری برای ساخت مجتمع فرهنگی از سوی این نهاد گفت: این پروژه به دلیل مشکلات حقوقی که برای آن به وجود آمد، طی ۱۸ سال با وجود آنکه بودجه بالایی برای ساخت آن در نظر گرفته شده ولی به دلیل بحث ثبت جهانی در بلاتکلیفی قرار گرفت که چنین وضعیتی زیبنده این شهرستان و استان نیست.
وی در خصوص از سرگیری ساخت این بنا با وجود مخالفت میراث فرهنگی و تهدید ثبت جهانی باغ ۳۳ هکتاری توضیح داد: در جلسه شورای برنامه ریزی استان در سال ۹۸ که با حضور وزیر وقت میراث فرهنگی، استاندار و تمامی اعضای شورای برنامه ریزی برگزار شد، مصوب شد که این سازه صرفا با کاربری فرهنگسرا و بدون بخش اداری ساخته شود.
زارع با بیان اینکه مصوبه شورای برنامه ریزی به منزله قانون است، افزود: در تمامی فضاهای میراثی و مراکز گردشگری دنیا فرهنگسراها و مجتمع های فرهنگی احداث شده نقش زیادی در رونق فعالیت فرهنگی و توسعه گردشگری ایفا می کند و در رامسر هم این اتفاق باید رخ بدهد و تداوم ساخت مجتمع نیمه تمام هم مصوبه شورای برنامه ریزی را دارد و در سال جدید مبلغ ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان برای از سرگیری ساخت این بنا اختصاص داده شده است.
مطالب مرتبط:
