شیبا خدیر، مجری این طرح پاکسازی سطح آثار تاریخی را یکی از اقدامات چالش برانگیز در امر مرمت آثار تاریخی دانست و گفت: در این حوزه، روش های متعددی برای پاکسازی اصولی و علمی، مورد استفاده مرمتگران قرار می گیرد که هر کدام، مزایا، معایب و محدودیت های خاص خود را دارد.
وی یادآور شد: استفاده از لیزر به عنوان ابزاری با قابلیت های ویژه، همواره مطرح بوده و از این فناوری در راستای تصویربرداری و مستندنگاری، تشخیص و پاکسازی در حفاظت و مرمت آثار تاریخی استفاده می شود.
این پژوهشگر افزود: لیزر پس از اختراع در سال ۱۹۶۰ با رشد و توسعه سریع خود، به عنوان ابزاری مؤثر در علوم و صنایع مختلف تبدیل شده و استفاده از آن در پاکسازی سطح آثار تاریخی توسط “جان آسموس” در دهه ۸۰ میلادی آغاز شده و تاکنون پیوسته در حال رشد و تکامل است.
او در بین نمونه فعالیت های انجام شده در سالهای اخیر توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی در زمینه استفاده از لیزر، به پاکسازی سطح مفرغ های متعلق به محوطه میراث جهانی بم، پاکسازی الیاف فلزی متعلق به پرچم نادری و رسوب زدایی سطح نقره تاریخی اشاره کرد و گفت: بهره گیری از این فناوری در کنار سایر روشهای معمول پاکسازی برای تکمیل و بهبود عملیات حفاظت از آثار فلزی نقش بسزایی دارد و این روش به علت عدم تحمیل فشار مکانیکی خارجی بر اشیا، بسیار ترد و تغییر یافته می تواند در درمان برای جلوگیری از خرد شدن بیشتر کاربرد مفیدی داشته باشد.
خدیر امکان پاکسازی دقیق جزییات و لایه های سطحی ظریف را از مزایای دیگر استفاده از لیزر برشمرد و بیان کرد: یکی از ویژگی های اصلی پرتولیزر به علت تک رنگ بودن آن، فرق قائل شدن بین سطح پاکیزه شده و لایه مدنظر برای حذف است. از طرفی، استفاده از این روش به علت تخریبی بودن نیاز به آگاهی و دانش کافی دارد.
این پژوهشگر با بیان اینکه در مورد آثار آهنی تاریخی استفاده از لیزر برای پاکسازی چسب ها و پوشاننده های آثار آهنی و پاکسازی محصولات خوردگی حجیم کاربردهای گسترده ای دارد، اظهار کرد: اشیای آهنی همواره با پدیده خوردگی روبرو هستند و با محصولات خوردگی متنوعی پوشیده می شوند به دلیل این تغییرات، آثار شکننده، متخلخل و فاقد مغز فلزی می شوند؛ لذا در صورت نیاز به پاکسازی سطحی، باید از روش های مطمئن بدون فشار مکانیکی استفاده کرد تا هم بتوان مواد اصلی و هم اطلاعات ساختاری جزیی روی سطح آثار را حفظ کرد.
به گفته مجری طرح استفاده از فناوری لیزر در پاکسازی سطح آثار آهنی تاریخی، برای پاکسازی آثار آهنی بیشتر از لیزر ND:YAG استفاده می شود.
خدیر هدف از این تحقیق را بررسی تاثیر پرتوهای لیزر روی سطح آهن های تاریخی دانست و اظهار کرد: در این پژوهش از لیزرهای ND:YAG و CO2 استفاده شده که با کمک روش های میکروسکوپی و آنالیز دستگاهی به بررسی این تاثیر در پاکسازی سطح پرداخته می شود.
به گفته این پژوهشگر، نمونه های مورد استفاده در این پژوهش، آثار آهنی متعلق به محوطه ارزانفود همدان بوده و نتایج بدست آمده تاکنون حاکی از حذف رسوبات سطحی محیطی است، لیکن در نواحی با تغییر رنگ ناشی از تبدیل و تحولات محصولات خوردگی روبرو هستیم.
وی بیان کرد: بررسی بیشتر تاثیر طول موج های مختلف لیزر و سایر متغیرهای آن در ادامه این طرح، انجام می شود و نتایج بدست آمده مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
مجری طرح استفاده از فناوری لیزر در پاکسازی سطح آثار آهنی تاریخی گفت: این طرح توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی با همکاری پرستو نعیمی طرئی، فرشته رحیمی، نازلی دارخال (پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی)، هادی ملکی (پژوهشگاه علوم فنون هسته ای)، اسماعیل همتی ازندریانی (دانشگاه بوعلی همدان) و علی خاکسار (میراث فرهنگی استان همدان) در دست انجام است.
ارزانفود در جنوب شرق شهر همدان واقع شده است. روستای ارزانفود تقریبا جز آخرین روستاهای دره یلفان همدان است. در غرب روستا و در بین مزارع کشاورزی، تپه تاریخی وسیعی بچشم می خورد که سفال های سطحی آن، دوره های اسلامی و تاریخی بویژه اشکانی را معرفی می کند. در بستر این تپه شهری اشکانی با دالان های متعدد پنهان شده بود. این شهر دستکند زیرزمینی در سال ۱۳۸۹ اتفاقی کشف شد. این مجموعه با تعداد زیادی اتاق در عمق سه تا پنج متری زمین واقع شده است. در بررسی و کاوش های انجام شده این مجموعه در دوره تاریخی اشکانی شکل گرفته و در دوره های بعد بخصوص دوره های مختلف اسلامی مورد استفاده قرار گرفت.
مطالب مرتبط:
