بدنبال آخرین خبرهای منتشر شده، این پرسش مطرح می شود که چرا مشهد پایلوت واحدهای اقامتی در ایران محسوب می شود؟
سیدمسعود منتجبی در سمپوزیوم ملی یکصد سال گردشگری ایران در خصوص تاریخچه هتلداران در ایران و مشهد اظهار کرد: برای اینکه چارچوب ذهنی مناسبی از این موضوع داشته باشیم ضروری است که درجه نخست به تاریخچه سفر نگاهی داشته باشیم. آنچه سفر برای ما رقم زده و تاریخی که به قدمت انسان تاریخ دارد. سفر همزاد انسان است و با انسان رشد و تکمیل پیدا کرده است.
وی افزود: نخستین مستندات رسمی سفر در دنیا به قرن ۱۶ و ۱۷ بازمی گردد. نخستین نوشتاری که بصورت رسمی از عنوان توریست و مسافرت استفاده می کند به قرن ۱۷ در فرانسه باز می گردد. در اروپا پس از قرن ۱۸ و انقلاب صنعتی شکل سفر و مسافرت با رشد بیشتری جلوه پیدا می کند تا اینکه پس از جنگ جهانی دوم به عنوان یک مقوله مهم اقتصادی و گذران اوقات فراغت خود را نشان می دهد.
نخستین نشانه های تاریخ سفر در ایران به چه زمانی باز می گردند؟
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور پیرامون اینکه چرا مشهد پایلوت واحدهای اقامتی در ایران محسوب می شود؟ گفت: تاریخ مدون ایران با آنچه که وجود دارد تفاوت های زیادی دارد. نخستین نشانه هایی که در مورد سفر و مسافرت وجود دارد میتوان به سفرنامه نویسی های ناصرخسرو و ابن بطوطه در تاریخ های قرون اولیه اسلامی اشاره کرد. آنچه در تاریخ مدون وجود دارد، از اوایل قرون اسلامی با واژه سفر، گردش و اقامت روبرو هستیم، اما شاید مدون شدن این تاریخ در ایران با محدوده زمانی کمتر از ۱۰۰سال خودش را نشان می دهد.
منتجبی ادامه داد: نخستین آژانس مسافرتی در دنیا در سال ۱۸۵۰ میلادی در انگلستان ثبت شد، اما وقتی گینس را مطالعه می کنید، هتل یاماناشی در کشور ژاپن که در سال ۷۰۵ میلادی تاسیس شده، نخستین هتل دنیا است که در حال حاضر نیز فعالیت دارد. خانواده ای که این هتل را تاسیس کردند، ۲۷ نسل پس از آن خانواده اولیه این هتل را کماکان اداره می کنند. دومین هتل دنیا نیز به نام کوماتزو در ژاپن قرار دارد که در سال ۷۱۷ میلادی افتتاح شده و کماکان فعالیت دارد.
وی خاطرنشان کرد: در ایران پیش از اسلام نیز مکتوباتی از مورخین روم و یونان باستان در مورد سفر به ایران وجود دارد که بصورت کاملا مشخص در قرون اولیه اسلامی در سفرنامه نویسانی که از ایران به سایر نقاط مسافرت کرده اند، مستنداتی وجود دارد. اداره رسمی توریسم کشور برای نخستین بار در سال ۱۳۱۴ در اداره جهانگردی در وزارت کشور وقت پایه گذاری شد.
تشکیلات رسمی گردشگری ایران به ۱۰۰ سال هم نمی رسد
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور یادآور شد: تشکیلات رسمی گردشگری ایران به یکصد سال هم نمی رسد. اگر هتلی داشته ایم که مربوط به قبل از این تاریخ بوده، عملا تاریخ مدونی از آنان وجود ندارد. اداره جهانگردی همواره در حال تکمیل بوده که در سال ۵۳ و ۵۸ تغییراتی به وزارت فرهنگ و ارشاد ملی داشته است. در سال ۷۷ به سازمان جهانگردی و در سال ۸۳ به سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شکل گرفته و در حال حاضر هم به وزارتخانه تبدیل شده است.
منتجبی عنوان کرد: در منابع موجود از گراند هتل به عنوان اولین هتل ایران واقع در خیابان لاله زار جنوبی که توسط فردی به نام باقرخان در دوره قاجار تاسیس شده، اشاره شد که در حال حاضر تحت عنوان بازار مرکز فروشندگان کالاهای الکترونیک فعالیت دارد. در برخی منابع نیز از گراند هتل قزوین به عنوان نخستین هتل ایران یاد شده که در سال ۱۲۹۹ افتتاح شده است. مباحثی پیرامون بازسازی و مرمت مجدد گراند هتل قزوین مطرح شده اما هنوز به بهره برداری نرسیده است.
هتل پارس مشهد، قدیمی ترین هتل فعال ایران
وی گفت: اولین هتل ایران که هنوز فعالیت دارد، هتل پارس مشهد است که در خیابان امام خمینی در سال ۱۳۱۶ افتتاح شده است. بهره بردار نخست این هتل یک فرد یهودی الاصل به نام امین بوده که بعدها توسط آقای مجاور خریداری شده و هنوز هم توسط ایشان اداره می شود.
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور اضافه کرد: در سال ۱۸۹۹ یک سیاح فرانسوی از مشهد بازدید می کند و در سفرنامه خود قید می کند که «در مشهد هتلی وجود ندارد و به ناچار در ساختمان شرکت حمل ونقل روسی اقامت کردم». حاجی داوود هندی در سال ۱۳۰۵ نیز به مشهد سفر می کند و در سفرنامه خود قید می کند که «برای زیارت امام رضا (ع) به مشهد آمدم اما در این شهر همانند شهرهای بزرگ هند مانند بمبی هتلی وجود ندارد». عملا براساس سفرنامه سیاحان تا سال ۱۳۰۵ چیزی تحت عنوان هتل در مشهد نداشته ایم.
منتجبی گفت: در سال ۱۳۱۵ هتل باختر مشهد را داشته ایم که در سال ۱۳۲۲ به بنای فعلی منتقل می شود و در حال حاضر تحت عنوان مهمانسرای نیروی انتظامی فعالیت دارد. در تاریخ آمد که در سال ۱۳۳۸ هتل فیروزه در آتش سوخت و آتش نشانانی که برای مهار آتش اعزام شده بودند، دچار آسیب شده و برای درمان به آلمان اعزام شدند اما اینکه هتل فیروزه در کجا قرار داشت، آماری وجود ندارد.
مستندنگاری در حوزه تاریخ هتلداری در ایران و مشهد ضعیف است
وی اظهار کرد: در زمان تخریب اطراف حرم، هتل سینا و تقدیسی که قدیمی ترین هتل های مشهد بودند نیز تخریب شدند، اما تاریخ دقیقی از این دو هتل در مستندنگاری ها وجود ندارد. برابر با مستندات موجود در دوره پهلوی اول ۳۳ مسافرخانه یا مهمان پذیر در مشهد وجود داشته است. در همین مستندات نیز از مسافرخانه ای به نام سید کاظم در کوچه گندم آباد یاد شده که مهمانانی را که از هندوستان به مشهد می آمدند، پذیرایی می کرده است. مستندنگاری در حوزه تاریخ هتلدارای در سطح ایران و مشهد ضعیف است. آثار و تاریخ مدون زیادی نداریم که شاید یک دلیل آن این بوده که در این دوره تاریخی سازمان و تشکیلات منظم گردشگری در ایران نداشته ایم.
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور تصریح کرد: اولین پانسیون مشهد در ۱۳۲۹ تحت عنوان پانسیون ایران توسط مرحوم مستوفی در مشهد ایجاد شد. ایشان در روزنامه های آن زمان می نوشت «بسیاری از افرادی که برای ادامه تحصیل به مشهد می آیند با مشکلات و مفاسد گوناگونی مواجه می شوند که تنها دلیل آن نبود محل و سرپناهی دائم برای اقامت آنان است. این محل را افتتاح می کنم تا در اختیار دانش آموختگانی باشد که به مشهد می آیند». پانسیون ایران به نام پانسیون سعدی در میدان سعدی فعلی سالهای زیادی فعال بود که سپس به ایستگاه سراب فعلی منتقل شده که در حال حاضر تحت عنوان هتل پانسیون سعدی فعال است.
مشهد میزبان نخستین نمایشگاه تاریخ ۱۰۰ ساله اقامت ایران در مهر
منتجبی گفت: خوشبختانه اتفاق خوبی در سال گذشته در مشهد و در سلسله جلساتی که با محمد رکنی، مدیر موزه بزرگ خراسان داشتیم، رخ داده است. با توجه به پتانسیل موزه بزرگ خراسان، جای مرکز اسناد گردشگری خالی است که بتواند در چارچوب تاریخ شفاهی و تاریخ مدون، اسناد مربوط به ترین ها و اولین های صنعت گردشگری و اقامت در خراسان را جمع آوری کند و در اختیار محققان قرار دهد. در این زمینه پیگیری هایی انجام دادیم و با پژوهشکده ثامن نیز به تفاهم رسیدیم که از توان آن ها استفاده کنیم. پیش زمینه ای برای این موضوع در نظر گرفتیم که به مناسبت هفته گردشگری بتوانیم در نخستین گام نمایشگاه عکسی با موضوع تاریخ یکصد ساله اقامت با محوریت مشهد طراحی کنیم. اگر شرایط کرونایی کشور اجازه دهد در نیمه دوم مهرماه این اقدام صورت خواهد گرفت و مقدمات آن از طریق فراخوان های عمومی اعلام خواهد شد.
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور بیان کرد: برای انجام ساختارسازی نیاز به اقدامات دیگری وجود دارد که همت جمعی حوزه گردشگری کشور را طلب می کند. در کنار برگزاری رویدادهایی که به تثبیت اسناد گردشگری کشور کمک می کند و باعث می شود که استخراج روند تاریخی به توسعه آینده کمک کند، ضرورت دارد مراکز نوآوری در توسعه گردشگری با محوریت اقامت در استان های مختلف کشور در مراکز خصوصی و دولتی ایجاد شود تا کمک حال بهره برداری مناسب از مستندنگاری و تدوین روند تاریخی صنعت گردشگری و اقامت شوند.
۵۰ درصد از هتل و هتل آپارتمان های موجود و در دست احداث کشور در مشهد قرار دارند
مجتنبی با تاکید بر اینکه مشهد میزبان ۵۰ درصد هتل و هتل آپارتمان های کشور است، گقت: از حدود ۲۰۰۰ هتل و هتل آپارتمان کشور، ۲۴۰ هتل و ۳۵۰ هتل آپارتمان در مشهد وجود دارد.۲۰۰۰ واحد اقامتی در دست احداث در کشور داریم که حدود ۲۰۰ هتل و ۲۵۰ هتل آپارتمان نیز در مشهد داریم. یعنی حدود ۵۰ درصد واحدهای رسمی هتل و هتل آپارتمان موجود و در دست احداث در مشهد وجود دارد.
وی افزود: حدود ۵۰۰ مهمان پذیر در مشهد و ۱۲۰ واحد بوم گردی بهره برداری و در حال ساخت در خراسان رضوی داریم. بیش از ۲۰۰۰ خانه شخصی در مشهد شناسایی شده اند که ۵۰۰ واحد دارای مجوز هستند. شمار زیادی واحدهای غیررسمی تحت عنوان زائرسرا اعم از دولتی و خصوصی در مشهد داریم که اگر این اعداد را کنار یکدیگر قرار دهیم، بیش از۲۰۰۰ واحد اقامتی اعم از رسمی و غیر رسمی در مشهد در حال فعالیت هستند.
مشهد درحال حاضر می تواند میزبان ۱۰ میلیون گردشگر خارجی در سال باشد
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور یادآور شد: در سند چشم انداز ۱۴۰۰ مشهد، ۳ میلیون گردشگر خارجی با متوسط اقامت ۳ شب و ۳۰ میلیون گردشگر داخلی با متوسط اقامت ۵ شب در این طرح برای مشهد دیده شده بود. یعنی حدود ۲۰۰ مییلون نفر شب اقامت در مشهد باید داشته باشیم که اهمیت اقامت در مشهد کاملا مشخص می شود. در یک سال و نیم اخیر حدود ۳ میلیون نفر زائر خارجی از کشورهای حاشیه خلیج فارس در مشهد داشته ایم که ساکنین مشهد حضور گسترده گردشگران را کاملا احساس می کردند. مشهد در حال حاضر می تواند ۱۰ میلیون زائر و گردشگر خارجی جذب کند. اهمیت اقامت در مشهد به عنوان پایلوت واحدهای اقامتی کشور و پایلوت اقامت در بحث سمپوزیوم ملی یکصد سال گردشگری ایران کاملا مشهود است. همانطور که مرکز اسناد را به صورت رسمی در مشهد پایه گذاری می کنیم، امیدواریم مرکز نوآوری ها نیز شکل بگیرد و به عنوان یک ایده در سمپوزیوم دیده شده و در سطح ملی مدیریت شود.
وی خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین نکاتی که در صنعت گردشگری وجود دارد این است که هیچ موقع فرهنگ سازی را از گروه کودک و نوجوان آغاز نکردیم. به همین دلیل شاید با مقوله تور و سفرهای جمعی فرزندان ما آشنایی ندارند و هیچ مرکزی اهمیت سفر جمعی و اهمیت هتل ها را معرفی نکرده است. تحت تاثیر یک سنت و یک تفکر قدیمی با استفاده از خانه های شخصی، ویلاهای خصوصی و زائرسراها با نگاه بر اینکه این واحدها ارزان تر و مناسب تر هستند مسیر خود را ادامه داده ایم که متاسفانه برای گروه کودک و نوجوان فرهنگ سازی صورت نگرفته تا مسیر جدیدی را انتخاب کنند.
مطالب مرتبط:
