باغ دلگشا در شمال شرقی شهر شیراز، در دشت جعفرآباد و پایین تر از آرامگاه سعدی، در میانه دو کوه قرار دارد.
به سبب حضور قنات سعدی، آب گازران، که تامین کننده باغ دلگشاست، سابقه این باغ را پیش از دوران آل اینجو ( قرن هشتم) و حتی تا دوره ساسانیان گفته اند. در دوره تسلط تیمور گورکانی، باغ دلگشا هم چنان در نهایت آبادی بوده به گونه ای که تیمور پس از دیدن این باغ، در سمرقند باغی بزرگ به همین نام ساخت.
باغ دلگشا در دوران صفویه نیز از جمله باغ های معروف شهر شیراز بوده است. این باغ در حد فاصل حکومت نادر شاه افشار تا زندیه در بدترین وضعیت خود به سر برد که در زمان کریمخان زند مجدد احیا شد و در دوران قاجاریه این باغ دوباره مرمت شد.
معماری باغ دلگشا
باغ دلگشا باغی مستطیل شکل با حدود ابعاد ۱۶۰ در ۳۸۰ متر و مساحت حدود ۶ هکتار است که درختان نارنج بسیاری در آن مشاهده می شود. کوشک میانی باغ که مربوط به دوران زندیه است، مهمترین عمارت باغ دلگشا است که در طول تاریخ بارها از رونق افتاده، تخریب یا تجدید بنا شده و یا تکمیل و مرمت شده است.
این کوشک در بخش جنوبی سه طبقه است و یک ایوان مرتفع با دو ستون در میانه ضلع جنوبی دارد که رو به استخر است و اشعاری از شوریده؛ شاعر عهد صفوی صاحب مثنوی سحر حلال از اهالی شیراز، با خط نستعلیق بر روی آن نوشته شده است.
این بنا در بخش شمالی دو طبقه است و ایوان هایی کوچک در طرفین دارد. این عمارت دو درب ورودی در دو طرف ساختمان دارد و شامل یک تالار بزرگ به همراه چهار شاهنشین است. هم چنين دارای آيينه كاری هايی به همراه نقاشی هايی از رنگ روغن با سقف هايی از چوب و گچ بری هايی تزيين شده با نقوش گل و بته است که در نوع خود بی نظير می نمايد و در مقابل آن حوض سنگی بزرگی وجود دارد. اولين عمارت كلاه فرنگی در ايران نيز در اين باغ به ثبت رسيده است.
ارزش های خاص باغ دلگشا
باغ دلگشا یکی از باغ های تاریخی دیدنی و زیبای شهر شیراز است که نارنجستان بزرگ آن و آب نماهای بسیار جالب اش بر شهرت آن افزوده اند. اولين عمارت كلاه فرنگی در ايران نيز در اين باغ به ثبت رسيده است.
