شهر یزد را می توان یکی از نمادهای فرهنگی ایران دانست که از اهمیت و ارزش بسیار بالایی برخوردار است. بناها و خانه های تاریخی یزد به دلیل آنکه در بافت کویری قرار گرفته اند، به سبک خاصی ساخته شده و از ویژگی های خاصی برخوردارند. شهر یزد به دلیل بهره مندی از آثار تاریخی و بناهای قدیمی از شهرت خاصی در میان سایر شهرهای ایران برخوردار بوده و لقب عروس کویر ایران به حق برازنده آن است. در ادامه به معرفی و فلسفه کهن خانه های تاریخی یزد خواهیم پرداخت؛ همراه جاباما باشید.
اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان، شهر یزد است که افتخاری برای کشور ما به حساب می آید. خانه های تاریخی یزد از قدمت بسیار بالایی برخوردار هستند و هر چه می گذرد به ارزش و جایگاه بالاتری دست می یابند.
معماری خانه های یزد با توجه به قرار گرفتن در بافت کویری و وجود آب و هوای گرم و خشک در این منطقه به شیوه خاصی انجام می شود. تاکنون در حدود ۳۲۳ خانه تاریخی از شهر یزد به ثبت آثار ملی ایران درآمده است.
در این نوشته ده مورد از مهم ترین خانه های تاریخی یزد را به شما معرفی و مواردی همچون قدمت خانه، مساحت خانه، زیربنای خانه، مالک اصلی خانه، آدرس خانه و ساعت های بازدید خانه را بررسی می کنم.
خانه لاری ها یزد
یکی از معروف ترین خانه های تاریخی یزد که از آثار ارزشمند دوره قاجاریه به شمار می رود را می توان خانه لاری ها یزد دانست. این خانه در سال ۱۲۸۶ قمری بنا شده و در سال ۱۳۷۵ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است. مساحت خانه لاری ها در حدود ۱۷۰۰ متر بوده و زیربنای آن معادل ۱۲۰۰ متر است.
مالک این خانه تاریخی شخصی به نام حاج محمد ابراهیم لاری، یکی از تجار موفق ایران بود و این خانه برای مدتی به خانقاه تبدیل شد. در حقیقت لاری ها تاجرهای شناخته شده ای بودند که از لار استان فارس به یزد آمدند.
معماری و طراحی خانه لاری ها بسیار ویژه بوده و از خصوصیات منحصر به فردی همانند احترام به حریم خصوصی، حفظ حریم خانه از نگاه نامحرم، ارتباط فضاهای مختلف و سایر موارد برخوردار است.
خانه لاری ها یزد دارای ۳ حیاط و ۶ باب خانه بوده و از مجموعه ایوان ها، تالارها، اتاق ها و یک سر در و هشتی تشکیل شده است. در حیاط اصلی این خانه یک حوض و ایوان بلند وجود دارد که جلوه خاصی به این فضا بخشیده است. اتاق های این خانه که در مجموع ۲۲ عدد هستند، به سبک کاملا سنتی، آیینه کاری و نقاشی شده اند که نماد هنرمندان این دیار را به رخ همه جهانیان خواهد کشید.
یکی از ویژگی های جالب و جذاب این خانه تاریخی را می توان در چهارفصل بودن آن دانست، زیرا هر ضلع از آن برای فصل خاصی مورد استفاده قرار می گیرد.
ضلع شمالی خانه لاری ها مختص فصل زمستان بوده و ضلع جنوبی آن که تالار و بادگیر را در خود جای داده است، به فصل تابستان مربوط می شود، همچنین در قسمت غربی این خانه بهارخواب واقع شده و قسمت شرقی آن برای فصل پاییز مناسب است.
یک بادگیر بلند و چندین بادگیر کوتاه در قسمت های مختلف این خانه تاریخی قرار گرفته اند که به خنک کردن محیط کمک بسزایی خواهند کرد.
در حیاط دوم یا میانی خانه لاری ها، اتاق های سه دری، پنج دری و هفت دری واقع شده اند که هر کدام از آن ها برای افراد و شرایط خاصی مورد استفاده قرار می گیرند. اتاق های سه دری مخصوص کودکان بوده و اتاق های پنج دری به اهالی خانه تعلق دارد، همچنین اتاق های هفت دری هم برای افراد والا مقام در نظر گرفته شده است.
حیاط سوم این خانه که از دو حیاط دیگر کوچکتر است، مقداری بالاتر از حیاط دوم قرار گرفته و دارای فضای بسیار دنج و باصفایی است.
به نظر می رسد این حیاط یک خلوتگاه برای اهالی خانه به شمار می رفت، زیرا آرامش وصف ناپذیری را در اختیار افراد قرار می دهد. در نظر داشته باشید که موزه اسناد تاریخی یزد هم در خانه لاری ها وجود دارد، بنابراین می توانید علاوه بر تماشای معماری زیبا و سنتی این خانه تاریخی، از موزه اسناد آن هم دیدن کنید.
ساعت بازدید: ۸ صبح الی ۸ شب
آدرس خانه لاری ها: خیابان امام خمینی، محله فهادان، جنب عمارت کلاه فرنگی
خانه ملک زاده یزد
خانه تاریخی ملک زاده مربوط به دوره قاجاریه بوده و در سال ۱۳۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. قدمت این خانه تاریخی چیزی در حدود ۱۵۰ الی ۱۶۰ سال بوده و بانی آن شخصی به نام حاج محمد صادق عرب است.
خانه باستانی ملک زاده به عنوان یکی از بهترین خانه های تاریخی یزد ، از خشت و گل ساخته شده و حیاط آن پس از گذراندن یک هشتی کوچک پدیدار خواهد شد.
در سه ضلع حیاط این خانه، ساختمان واقع شده و در ضلع شرقی آن برای هماهنگی با سه ضلع دیگر، طاق و طاقچه قرار گرفته است. در قسمت شمالی خانه ملک زاده یک پنج دری زیبا که کاملا گچ کاری و آینه کاری شده است، قرار گرفته و در قسمت شرقی آن سه اتاق سه دری وجود دارد.
در حیاط اصلی این خانه و پشت تالار، یک حیاط کوچک قرار دارد که توسط راهروهایی باریک با یکدیگر در ارتباط هستند. توجه داشته باشید که یکی از قسمت های خانه ملک زاده یزد به خانه هنر یزد تعلق داشته و شامل کافه، گالری، فروشگاه صنایع دستی و پشت بام می شود.
پشت بام خانه هنر یزد یا بام یزد دقیقا روبروی بافت قدیم شهر یزد قرار گرفته است. در زیرزمین این خانه تاریخی یک مطبخ وجود دارد که به دلیل دمای پایین در آن مکان، برای نگهداری آذوقه، کوزه های ترشی و سایر موارد بسیار مناسب است. نام دیگر خانه ملک زاده، خانه هنر یزد است.
آدرس خانه ملک زاده: محله فهادان، حوالی زندان اسکندر، جنب مسجد چهل محراب
خانه ملک التجار یزد
یکی از خانه های قدیمی بسیار زیبا و منحصر به فرد شهر یزد که علاوه بر معماری خاص از سبک بسیار فوق العاده ای هم بهره گرفته است، خانه ملک التجار است.
قدمت این خانه تاریخی در حدود ۱۲۰ سال بوده و مربوط به دوره قاجاریه می شود. مساحت خانه ملک التجار ۵۴۰ متر است و معماری همه قسمت های آن بسیار خاص و زیبا به شمار می رود. خانه ملک التجار توسط شخصی به نام حاج علی عسگر شیرازی بنا نهاده شد و پادشاه آن زمان یعنی ناصرالدین شاه به دلیل آنکه این شخص یک تاجر موفق در زمینه فرش بود، نام ملک التجار را به او اختصاص داد.
حاج علی عسگر شیرازی این خانه تاریخی را در سه قسمت خاص طراحی کرده که هر کدام به افراد خاصی تعلق داشت. یک قسمت از این خانه که دارای اتاق های سه دری و پنج دری بود، به مهمان ها اختصاص داده شده بود، قسمت دیگر مربوط به اعضای خانواده بود و قسمت سوم هم به خدمه تعلق داشت. خانه تاریخی و معروف ملک التجار از ۲۳ اتاق برخوردار بود که سه مورد از آن ها بسیار معروف هستند و هر کدام از معماری خاص و طراحی بی نظیری برخوردارند.
در سقف یکی از این اتاق ها به نام آدم و حوا یک نقاشی بی بدیل از فرش به تصویر کشیده شده که توسط یک نقاش شیرازی به گونه ای ماهرانه و با استفاده از رنگ های گیاهی انجام گرفته است. بد نیست بدانید که این نقاشی به دلیل علاقه زیاد ملک التجار به فرش کشیده شد و شاید باورکردنی نباشد، اما پس از گذشت این همه سال هنوز هم بسیار زیبا و خیره کننده است.
اتاق دوم که نام آینه را به خود اختصاص داده کاملا آینه کاری شده و تمام قسمت های آن اعم از سقف و دیوار با آینه و گچ تزیین شده است. یکی از زیباترین اتاق های این خانه تاریخی، اتاق سوم آن است که توسط آب طلا مزین شده و نام یوسف و زلیخا را به خود اختصاص داده است.
زیبایی های هر سه اتاق در نوع خود بی نظیر هستند و اصلا نمی توان زیبایی آن ها را وصف کرد، بنابراین بهتر است خودتان از آن ها دیدن کنید. بد نیست بدانید که این خانه تاریخی هم اکنون تبدیل به هتل شده است، بنابراین شما می توانید در ملک التجار، به عنوان یکی از بهترین هتل های یزد برای خود اتاق رزرو کنید.
آدرس خانه ملک التجار: خیابان قیام، داخل بازار پنجه علی
خانه کلاهدوزها یزد
خانه کلاهدوزها یا موزه آب را می توان یکی از خانه های منحصر به فرد یزد دانست که به دوران قاجاریه مربوط می شود. این خانه تاریخی در سال ۱۲۶۹ هجری شمسی توسط حاج سید علی اکبر کلاهدوز در پنج طبقه ساخته شد. نام موزه آب از وجود دو قنات به نام های رحیم آباد و زارچ در زیر این خانه نشات گرفته که هم اکنون تنها قنات زارچ در زیر آن جاری است.
هر طبقه از این خانه تاریخی ۷۲۰ متری مربوط به یک جایگاه است، به عنوان مثال، طبقه اول خانه کلاهدوزها محل انشعاب دو قنات رحیم آباد و زارچ بوده و در طبقه دوم آن مواد غذایی نگهداری می شود، زیرا این طبقه دمای پایینی دارد.
طبقه سوم این خانه تاریخی را اتاق ها و دالان هایی که در تابستان مورد استفاده قرار می گیرند، تشکیل داده اند و طبقه چهارم آن محل قرارگیری اتاق های پنج دری، تالار، اتاق ارسی و آشپزخانه است، همچنین در طبقه پنجم این بنای تاریخی، پشت بام قرار دارد که توسط چاه امکان جابجایی آب را برای افرادی که در طبقه همکف قرار دارند، فراهم می کند.
بد نیست بدانید که به طبقه پنجم خانه کلاهدوزها، چاه خانه هم گفته می شود. اگر مجموعه آب خانه کلاهدوزها را کنار بگذاریم، باز هم این خانه از نظر سبک معماری بسیار زیبا، گچ کاری ها و آینه کاری های خاص، یکی از خانه های معروف یزد به شمار می رود. زیباترین و خاص ترین قسمت خانه تاریخی کلاهدوزها را می توان تالار آینه آن به حساب آورد.
ساعت بازدید: ۸ صبح الی ۷ غروب
آدرس خانه کلاهدوزها: میدان امیرچخماق، ابتدای خیابان قیام
خانه تاریخی گلشن یزد
خانه گلشن را می توان در زمره یکی از بهترین خانه های تاریخی یزد قرار دارد که توسط حاج علی اکبر محله تلی معروف به مروج ساخته شده است.
این شخص خانه گلشن را در اختیار دختر خود یعنی بی بی فاطمه و همسرش به نام حاج حسین گلشن قرار دارد و از آن پس به خانه گلشن معروف شد. قدمت این خانه تاریخی در حدود ۱۲۰ سال بوده و کاملا از خشت ساخته شده است. خانه گلشن از سه قسمت اندرونی، بیرونی و نارنجستان تشکیل شده و مجموعا دارای ۴۲ اتاق است.
تمام اتاق های این خانه تاریخی دارای ایوان بوده و در اطراف حیاط مرکزی قرار گرفته اند. معماری و طراحی این بنای قدیمی بسیار منحصر به فرد و زیبا است، طوری که چشم همه را به خود خیره می کند. وجود یک حوض نسبتا بزرگ در میان حیاط و تخت های چوبی سنتی برای نشستن، خبر از یک آرامش درونی و یک حس ناب می دهد که حتما باید آن را تجربه کرد.
تمام ویژگی های یک خانه قدیمی و سنتی اعم از تالار، بادگیر، سه دری، پنج دری، زیرزمین و نارنجستان در خانه گلشن قرار گرفته است. در سال ۱۳۷۵ یک دیگ مسی پر از سکه های طلا که در این خانه دفن شده و متعلق به همسر مرحوم مروج بود، پیدا شد و به سازمان میراث فرهنگی تحویل داده شد.
خانه گلشن هم اکنون به هتل لاله یزد تبدیل شده که می تواند تجربه یک سفر متفاوت به یزد را برای شما رقم بزند. شما می توانید برای رزرو هتل های یزد از طریق سایت جاباما اقدام کنید.
آدرس خانه گلشن: خیابان دهم فروردین، محله تل
خانه آقازاده ابرکوه
شاید بارها به تصویر پشت اسکناس ۲۰۰۰ تومانی نگاه کرده باشید، اما ندانید که این عکس متعلق به بادگیرهای دو طبقه خانه آقازاده ابرکوه یزد است. در حقیقت، زیباترین بادگیرهای دو طبقه ایران، مربوط به این خانه تاریخی بوده که بسیار معروف هستند. مالک خانه آقازاده شخصی به نام سید حسین ابرقویی که یکی از ثروتمندان ابرکوه است، بوده و مساحت آن در حدود ۸۲۰ متر مربع است. این بنای تاریخی بزرگ از ۴ خانه سنتی تشکیل شده که از طریق پشت بام ها به هم مرتبط شده اند.
خانه آقازاده در سال ۱۳۷۵ به عنوان یک اثر ملی در ایران به ثبت رسیده و هم اکنون به یک هتل ۳ ستاره محبوب تبدیل شده و مجهز به امکاناتی همانند کافی شاپ، رستوران، قسمت اندرونی و بیرونی است. همان طور که گفته شد، ویژگی بارز و خاص خانه آقازاده ابرکوه که آن را از سایر خانه های تاریخی یزد متمایز کرده است، وجود بادگیر دو طبقه ۱۸ متری و زیبای آن محسوب می شود.
ساعت بازدید: ۸ صبح الی ۱۰ شب
آدرس خانه آقازاده ابرکوه: یزد، شهرستان ابرکوه، میدان امام حسین، خیابان شهید باهنر، کوچه شهید باهنر نوزدهم
خانه مرتاض یزد
خانه مرتاض یزد مربوط به دوره قاجار بوده و بانی آن علی شیرازی؛ جد بزرگ مرتاض ها است. این بنای تاریخی در سال ۱۳۷۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و در سال ۱۳۷۴ از جانب خانواده مرتاض به دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد اهدا شد.
قدمت این خانه در حدود ۱۵۰ سال بوده و نام مرتاض از لقب نسل های بعدی علی شیرازی نشات گرفته است. خانه مرتاض یزد از دو بخش اصلی با حیاط و ورودی جداگانه تشکیل شده که افراد پس از عبور سردر، هشتی و راهرو وارد حیاط می شوند. مشخصه اصلی حیاط بزرگ وجود یک ایوان و بادگیر داخل آن بوده و ویژگی شاخص حیاط کوچک، پنج دری آن است.
آدرس خانه مرتاض: خیابان ایران شهر، کوچه گلچینان، به طرف لرد باجوردی و کوچه مرتاضیون
خانه شکوهی یزد
خانه تاریخی شکوهی را می توان در زمره یکی دیگر از خانه های تاریخی یزد به حساب آورد که دارای قدمتی ۱۱۰ ساله است. این خانه توسط مرحوم وزیری که موسس کتابخانه وزیری یزد بود، ساخته شد، اما پس از گذشت چند مدت این خانه تاریخی به کاظم شکوهی انتقال و نام آن به خانه شکوهی تغییر پیدا کرد.
این عمارت مربوط به دوران قاجاریه بوده و از ارزش بسیار بالایی برخوردار است. خانه شکوهی یزد دارای چهار حیاط و پنج دری بزرگ مهمانی بوده که در یکی از حیاط های آن یک حوض بزرگ قرار گرفته است و وجود باغچه های زیبا در کنار آن، جذابیت خاصی به حیاط بخشیده اند.
نورپردازی این خانه تاریخی علی الخصوص به هنگام شب بسیار زیبا بوده و فضای آن پس از مرمت هایی که اخیرا انجام گرفته، دل نشین تر شده است.
خانه شکوهی در سال ۱۳۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و هم اکنون اداره میراث فرهنگی یزد مالک آن است. هر ساله مسافران و گردشگران بسیاری به دلیل معماری خاص خانه شکوهی از آن بازدید می کنند.
آدرس خانه شکوهی: خیابان مسجد جامع، جنب مسجد جامع کبیر یزد
خانه حاج کاظم رسولیان
پایه گذار این خانه تاریخی مرحوم حاج میرزا کاظم رسولیان بوده که توسط استاد محمد حسن محمد رحیم ساخته شده است.
خانه رسولیان در سال ۱۲۸۳ هجری شمسی و در دوران قاجار بنا نهاده شد. این خانه تاریخی از دو بخش بیرونی و اندرونی تشکیل شده که قسمت بیرونی آن شامل حوض، تالار، بادگیر، زیرزمین، اتاق ارسی و بخش اندرونی شامل اتاق های سه دری، پنج دری، تالار، بادگیر، کلاه فرنگی، ارسی و حیاط می شود. خانه تاریخی رسولیان توسط وراث این مرحوم به دانشکده هنر و معماری یزد وقف شد و هم اکنون در اختیار این مرکز قرار دارد.
این خانه تاریخی در سال ۱۳۷۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آدرس خانه حاج کاظم رسولیان: خیابان امام خمینی، محله سهل بن علی
خانه اخوان سیگاری
یکی دیگر از خانه های تاریخی یزد که ساخت آن، هم در دوران قاجار و هم پهلوی ادامه داشت، خانه اخوان سیگاری است. این خانه قدیمی از تاریخ ۱۳۰۰ به مدت ۲۰ سال به عنوان یکی از مدارس مهم یزد به نام مدرسه تدین شناخته می شد.
معماری این خانه تاریخی بسیار زیبا بوده و دارای چهار حیاط به نام های اندرونی، بیرونی، کار و خدمه است. نام این خانه چند وقت پیش به نام خانه تراب تغییر پیدا کرد. خانه اخوان سیگاری در سال ۱۳۷۵ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است. در سفر خود به یزد حتما از خانه اخوان سیگاری دیدن کنید.
آدرس خانه اخوان سیگاری: خیابان امام خمینی، روبروی شاهزاده فضل، کوچه بیست و یکم
سایر خانه های تاریخی یزد
خانه های تاریخی یزد بسیار متنوع و بسیارند و باز هم خانه های تاریخی بسیاری در این شهر زیبا وجود دارند. تعدادی از آن ها را در زیر فقط نام می برم:
خانه افضلی اردکان، خانه مجدالعلما اردکان، خانه سالار میبد، خانه وحشی بافقی، عمارت خانه پدری، خانه خالو میرزا عقدا، خانه فرخی یزدی، خانه ریسمانیان، خانه تهرانی ها، خانه امام حسینی یزد، خانه قجری سلیمی، خانه اولیا، خانه دکتر حجت، خانه مبشر مقدم، خانه شفیع پور، خانه رفیعیان، خانه ادیب الممالک، خانه مشروطه، خانه طیبی، خانه محمودی، خانه اربابی، خانه رزاقیان، خانه عرب زاده، خانه مشق علی امین، خانه دکتر صالحی خاتم، خانه ابوالقاسم زرگان، خانه رشتیان، خانه مودت، خانه فاتح ها، خانه دکتر امامی اردکان، خانه سلامت اردکان، خانه محمد آقا ابویی مهریزی و خانه نواب وکیل، بخشی دیگر از خانه های تاریخی یزد به شمار می روند که هر کدام در نوع خود بی نظیر و ارزشمند هستند.
منبع:
مطالب مرتبط:
