یکی از مناظر بسیار دیدنی و خارق العاده استان مازندران باداب سورت می باشد. شاید نام این مکان دیدنی کمتر شنیده شده باشد ولی باداب سورت یکی از دیدنی ترین مناظر طبیعی کشور است که متأسفانه جایگاه واقعی خود را در میان گردشگران و طبیعت دوستان هنوز پیدا نکرده است.
این چشم انداز فوق العاده زیبا در حقیقت متشکل از چشمه های پلکانی تراورتنی بی‌نظیر در ایران و کم‌نظیر در جهان است که واقع در روستای اُرُست بخش چهاردانگه‌ی شهرستان ساری می‌باشد.
باداب سورت توسط سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۷ پس از کوه دماوند به عنوان دومین میراث طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. این منطقه پس از پاموک‌کاله ترکیه، به عنوان دومین چشمهٔ آب شور جهان، به ثبت جهانی نیز رسیده است.
این چشمه‌ها در ارتفاع ۱۸۴۱ متری از سطح دریا جای دارند و از لحاظ ساختار و چشم انداز در ایران بی‌نظیر هستند. اطراف چشمه ها پوشیده از درختچه‌های زرشک وحشی است و در ارتفاعات بالاتر جنگل‌های درختان سوزنی دیده می شود.
این باداب شامل چندین چشمه با آب‌های کاملاً متفاوت از لحاظ رنگ، بو، مزه و حجم آب است. چشمهٔ پرآب دارای آب بسیار شور و استخری با قطر حدود ۱۵ متر و عمق زیاد است. چشمهٔ دوم که در بالادست و شمال غربی این چشمه قرار دارد، ترش مزه و دارای آبی به رنگ قرمز و نارنجی است و در اطراف چشمه کمی رسوب آهن نشسته‌است.
جریان آب‌های رسوبی و معدنی این چشمه‌ها طی سالیان، در شیب پایین دست کوهستانی خود، صدها طبقه و ده‌ها حوضچهٔ پلکانی بسیار زیبا به رنگ‌های نارنجی، زرد و قرمز در اندازه‌های مختلف پدید آورده است. این طبقات و حوضچه‌ها در واقع جاذبهٔ اصلی و ویژگی منحصر به فرد چشمه‌های باداب سورت می باشد. زیبایی این طبقات و محل ویژهٔ قرارگیری چشمه ها در دامنهٔ کوهستان و چشم‌اندازهای اطراف به ویژه در غروب آفتاب تحسین‌برانگیز است و هر بیننده ای را به وجد می آورد.
رقیب جهانی این چشم انداز کم نظیر پاموک کاله ترکیه است. با مقایسه این دو جاذبه دیدنی به راحتی متوجه می شویم که تا چه حد باداب سورت ایران مورد بی توجهی مسؤولین و بی مهری گردشگران قرار گرفته و وضعیت این منطقه بسیار زیبا در معرض خطر و حتی نابودی قرار دارد.
محافظت از باداب سورت
چشمه‌های سرخ در دشت سفید رنگ یکی از بهترین جاذبه‌های تصویری و گردشگری استان مازندران در فصل زمستان است. در فصل زمستان و هنگام بارش برف، باکتری‌های موجود در آب حوضچه ها به رنگ قرمز در می‌آیند و سرخی زیبایی به حوضچه ها می بخشند. در فصل‌های دیگر نیز هر کدام از چشمه‌ها به یک رنگ هستند املاح موجود در آب این چشمه‌ها موجب شده هر کجا که گوگرد داخل آب باشد رنگش زرد شود، مس، رنگ آب را قرمز و آهن سیاه کند و نمک و آهک نیز رنگ چشمه‌ها را به سفید می‌کشانند.
این چشمه‌های پلکانی حدود ۶ سال است که در میان گردشگران شناخته شده اند. اما از زمانی که شایعه شفابخش بودن املاح معدنی در آب این چشمه‌ها میان مردم پیچید، مردم خواستند به چشمه‌ها رفته و تنی به آب بزنند. برخی از گردشگران با خودروی شخصی روی چشمه‌ها رفتند بی توجه به اینکه خاک و سنگ‌های رسوبی این چشمه‌ها مقاومت چندانی ندارند.
برخی، چشمه‌های پلکانی را با پارک اشتباه گرفته و آنجا را پاتوقی برای تفریحات آخر هفته می‌دانند که می توانند روی آن رفته و بساط ذغال و جوجه کباب راه بیندازند! هنوز هم می توان آثار این خوش گذرانی‌ها را روی چشمه ها دید!
آثار تخریبی حضور گردشگران روی چشمه‌های باداب سورت مانده و این درحالی است که در این محدوده جای عوامل سازمان محیط زیست برای نگهداری از این پدیده زمین شناسی خالی است. به تعبیر دیگر این محدوده گردشگری متولی ندارد.
قرار بود آن را به بخش خصوصی واگذار کنند تا بتوانند هم آنجا را از نظر امکانات گردشگری تجهیز کنند و هم اینکه برای ورود گردشگران ضوابطی بگذارند و یا ورودی بگیرند در عین حال مراقب رفتار برخی از گردشگران باشند، اما این اتفاق مدتهاست که در حال بررسی است و هر بار مسئولان اداره کل میراث فرهنگی استان مازندران فقط وعده رسیدگی به آن را می دهند.
نه فقط گردشگران بلکه مردم روستاهای اطراف که چشمه‌ها را متعلق به خودشان می‌دانند هم به آن آسیب می زنند. بارها و بارها دیده شده که موتور سواران روی چشمه‌ها رفته و لبه چشمه را تخریب می‌کنند. گاهی حتی مردم با نیسان روی این محوطه می آیند و عکس یادگاری می‌گیرند! انگار با موتور و نیسان رفتن روی چشمه ها افتخار است که آنها سلفی هم می گیرند.
حضور گردشگران در این محوطه به قدری مخرب بوده که شهریور ماه سال گذشته شورای تامین شهرستان ساری، ورود به چشمه‌های «باداب‌سورت» را ممنوع اعلام کرد.
مردم روستای اروست و مالخواست می‌گویند که در پایان هفته حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ دستگاه خودرو به این منطقه می‌آیند و آنها شاهد از بین رفتن این چشمه‌های بی نظیر پلکانی هستند که نمونه اش در جهان کم نظیر است. به همین دلیل اداره کل میراث فرهنگی استان مازندران روی ممنوعیت حضور گردشگران اصرار کرد.
از سوی دیگر در این مدت ۷۴ هکتار از اطراف چشمه‌ها برای عدم حضور گردشگر در این اطراف فنس کشی شد. همچنین نیروهای یگان حفاظت از محیط زیست هم هر از گاهی به این چشمه ها در آخر هفته سر می زدند. اما مردم به تذکرات آنان بی اعتنا بودند و حتی گاهی مخالفت می کردند.
اکنون نیز تعداد کمی از جوانان روستای اروست و مالخواست هستند که هر از گاهی به این منطقه آمده و اگر گردشگرانی را ببینند که روی چشمه‌ها رفته اند به انها تذکر می‌دهند اما تذکر آنها گاهی ممکن است موجب ناراحتی گردشگران شود.
تنها حضور گردشگران و ورود خودروهای شخصی و موتورسیکلت نیست که چشمه‌های پلکانی باداب سورت را تهدید می‌کند، چند سالی است که خشکسالی هم موجب خشک شدن این چشمه‌ها شده در این خشکسالی، وجود معدن سنگ تراورتن نیز بی تاثیر نبوده.
این معدن سنگ تا همین دو سال پیش کار می‌کرد. یک مالک شخصی، سنگ‌های این محدوده را از دل زمین و صخره‌هایش بیرون می‌کشید و می فروخت. چون این نوع سنگ یکی از گران‌ترین سنگ‌های نمای ساختمانی است.
ادامه فعالیت‌های این معدن موجب شد تا صدای اعتراض فعالان محیط زیست و طبیعت گردانانی که نگران حیات چشمه‌های باداب سورت بودند بلند شود چون برداشت این سنگ‌ها به حدی پیش رفت که راه خروج آب از لابه لای این سنگ‌ها باز شده بود و این برش سنگ‌ها به چشمه‌های باداب سورت نزدیک و نزدیک‌تر می شد، اما این اعتراض ها با نامه‌ای که مالک به مسئولان نشان می‌داد، خاموش می‌شد.
تا جایی که یک روز همه اهالی روستاهای اطراف مانند مالخواست و اروست، به نشانه اعتراض رفتند و بساط این معدن را جمع کردند و اجازه فعالیت به هیچ کس را ندادند. مالک نیز مجبور به تعطیل کردن معدن شد.
حالا اگر کسی به محل این معدن برود، ساختمانی سنگی را خواهد دید که مورد استفاده کارکنان بوده و چندین تن سنگ‌های تراشیده شده که مانند قالب های کیک رها شده‌اند.
در همان جا می‌شود این فاجعه را به خوبی دید همانجا که دستگاه‌های برش سنگ، صخره‌ها را برش داده و رها کرده‌اند همچنین آثار این تخریب‌ها چه انسانی و چه مکانیکی هم به وضوح قابل مشاهده است درست همانجا که چشمه‌های باداب سورت خشک شده‌اند!
پاموک کاله در ترکیه
بنابر اظهارات گردشگرانی که به پاموک کاله رفته‌اند، ماموران زیادی در مسیر منتهی به حوضچه‌ها و همچنین در حریم آن مستقر هستند و به طور جدی بر رفتار گردشگران نظارت دارند و به طور مرتب تذکرات لازم به توریستها داده می شود و از آنها خواسته می شود که با کفش در منطقه راه نروند و به حوضچه ها آسیبی نرسانند.
با این حال ورود به حوضچه‌ها با حفظ ضوابط ممنوعیتی ندارد، باور دیرینه مردم بر آن است که حمام کردن در این حوضچه‌ها خاصیت شفابخشی دارد. این مکان علاوه بر اینکه توسط دولت ترکیه حفاظت می‌شود، در فهرست آثار طبیعی اروپا نیز ثبت شده و اتحادیه اروپا سالانه بودجه‌ای برای حفاظت از این منطقه در نظر می‌گیرد.
گردشگرانی هم که از پاموک کاله دیدن می کنند خود را موظف به رعایت قوانین می دانند و فرهنگ استفاده از زیبایی های طبیعت بدون آسیب رساندن به آن را به خوبی رعایت می کنند. آنها احترام به طبیعت را از دوران کودکی آموخته اند و به خوبی می دانند «جایی که زیبا است؛ باید زیبا هم باقی بماند.»
سرنوشت حوضچه های نادر در ایران، اما به گونه‌ای دیگر رقم خورده است. تملک اراضی باداب سورت در استان مازندران با اداره منابع طبیعی است، اما حفاظت از آن به عهده اداره میراث فرهنگی و گردشگری این استان گذاشته شده که در آخرین تصمیم حفاظتی نیز ورود بازدیدکنندگان به آن برای شش ماه ممنوع شد که به ادعای محلی‌ها و راهنمایان تور، این دستور چندان جدی گرفته نشد.
مسؤولان گردشگری استان مازندران راه نجات باداب سورت را واگذاری تملک آن از اداره منابع طبیعی به میراث فرهنگی می دانند، چون معتقدند اگر پروسه واگذاری باداب سورت کامل شود، تغییرات مثبتی اتفاق خواهد افتاد. احتمالاً سرمایه‌گذاری خصوصی تعیین خواهد شد که مسیر دسترسی و امکانات رفاهی و بهداشتی لازم را ایجاد و راهنما و نگهبان مستقر خواهد کرد و کمپ اقامتی خواهد ساخت. ولی متأسفانه تصمیم گیری درباره این موضوع به دلیل مشکلات میان سازمانی و عدم دلسوزی مسئولان مسکوت باقی مانده است.
در این میان از آموزش عامه مردم و فرهنگ سازی در دل جامعه نیز نباید غافل شد. این مهم، بدون برنامه ریزی اصولی و همکاری میان سازمان ها ممکن نخواهد بود.
آموزش از سنین کودکی، آموزش احترام به طبیعت و راه های حفاظت از آن در مدارس و ورود آن به سرفصلهای درسی، پرداختن جدی به موضوعات محیط زیستی در رسانه های اجتماعی و ارایه آموزشها و مهارتها از این طریق، نقش صدا و سیما در آموزشها و مهارتهای جمعی از جمله مواردی هستند که می توانند منجر به فرهنگ سازی و محافظت پایدار از منابع گرانبهای محیط زیست شوند تا نسلهای بعد نیز همچون ما بتوانند از این زیباییها لذت برده و منافع اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی این ثروت های گرانبها به صورت پایدار و همیشگی باقی بماند.
