اغلب جاذبه‌های گردشگری شهر زاهدان ناشناخته باقی مانده است. خانه ابویی یکی از این جاذبه‌ها به حساب می‌آید. این خانه توسط شخصی در دوران پهلوی به سبک معماری بومی ساخته شد و بعدها تبدیل به میراث ملی ایران گردید.
خانه ابویی، زاهدان
خانه ابویی در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی توسط زغیم ابویی که یکی از کارکنان وزارت دادگستری زاهدان آن زمان بود، ساخته شد. این خانه در بافت قدیمی شهر زاهدان قرار دارد و در زمان احداث، این قسمت از شهر به تازگی شروع به شکل‌گیری کرده بود. در واقع خانه ابویی همزمان با شکل‌گیری هسته مرکزی شهر زاهدان ساخته شد، به همین منظور اغلب افراد سن این خانه تاریخی را با شهر زاهدان برابر می‌دانند.
ویژگی‌های خانه ابویی
خانه ابویی در زمینی به مساحت ۸۱۳ مترمربع احداث شد که مساحت ساختمان اصلی حدود ۴۸۰ مترمربع است. در ساخت بنا تلاش شده تا عناصر معماری سنتی و بومی منطقه رعایت شود. ساخت خانه در سال ۱۳۱۱ انجام شد و صاحب خانه تنها تا سال ۱۳۴۰ شمسی در آن زندگی کرد. وارثان چندی بعد به دلایل مختلف خانه را رها کردند، به همین دلیل خانه ابویی مدتی طولانی متروکه بود.
معماری خانه ابویی
زعیم ابویی به معماری و بافت یزد علاقه بسیاری داشت. او از استاد و معمار بزرگ یزدی آن زمان محمدعلی محمودی، درخواست کرد که خانه‌ای برای او در زاهدان با سبک و سیاق معماری سنتی یزد و البته سیستان و بلوچستان بسازد.
محمودی در ساخت بنا عناصر معماری یزدی را به زیبایی در کنار عناصر بومی و سنتی منطقه قرار داده که امروزه این عمارت باشکوه در بافت قدیم زاهدان دیده می‌شود.
مصالح اصلی بنا خشت خام و آجر و در نما از آجر استفاده شده است. در ورودی، در ضلع غربی حیاط قرار دارد. سردر ورودی دارای طاق جناقی با آجرکاری‌های زیبایی است که در همان ابتدای خانه قرار دارد. در ورودی به یک هشتی زیبا با سقف گنبدی باز می‌شود که با عبور از آن به حیاط خانه می‌رسید. حیاط خانه مانند اغلب خانه‌های سنتی یزد، دارای حوض و باغچه است.
دور تا دور حیاط، اتاق‌های مسکونی قرار دارند. اتاق‌های تابستانه عمارت در قسمت جنوبی حیاط و اتاق‌های زمستانه در قسمت شمالی حیاط ساخته شده‌اند. قسمت شرقی حیاط نیز آشپزخانه و انبار دیده می‌شود. معمار در تمامی قسمت‌های خانه به زاویه تابش نور خورشید توجه داشته است؛ که این یک اصل در معماری مناطق کویری و گرم کشور بوده است.
در قسمت تابستانه، حوضخانه‌ای زیبا وجود دارد که بر روی سقف حوضخانه بادگیر هشت پَر ساخته شده است. باد از طریق بادگیر به حوضخانه وارد می‌شده و پس از خنک شدن به اتاق‌های تابستانه هدایت می‌شده است.
یکی از ویژگی‌های منحصربه فرد خانه ابویی، سقف اتاق‌هاست. سقف تمام اتاق‌ها در این عمارت، گنبدی شکل بوده تا امکان گردش هوا درخانه در تمامی فصول وجود داشته باشد. این ویژگی باعث متعادل نگاه داشتن دمای داخل خانه می‌شده است.
وضعیت کنونی خانه ابویی
خانه ابویی در اواسط سال ۱۳۴۰ آخرین روز‌های شکوه خود را دیده است. بعد از مرگ زعیم ابویی، خانه مدتی توسط وارثان استفاده و سپس رها شد و به حالت متروکه درآمد. مسئولین شهر زاهدان بعد از تلاش برای مرمت خانه، آن را در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ارزشمند ملی به ثبت رساندند. امروزه خانه ابویی به یک مرکز فرهنگی، موزه مردم‌شناسی و صنایع‌دستی تبدیل شده است.
سخن پایانی
خانه ابویی، یکی از آثار تاریخی شهر زاهدان است که پیشینه‌ای برابر با این شهر دارد. خانه ابویی در زمان شکل‌گیری هسته مرکزی شهر زاهدان ساخته شده و در ساخت آن به معماری بومی منطقه توجه ویژه شده است.
مطالب مرتبط:
